Điều gì đứng sau con số xuất siêu 1,06 tỷ USD?

Cán cân thương mại là thước đo chênh lệch giữa tổng giá trị xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa của một quốc gia trong một thời kỳ nhất định. Khi giá trị xuất khẩu vượt nhập khẩu, quốc gia đạt thặng dư thương mại (xuất siêu), ngược lại, khi nhập khẩu cao hơn xuất khẩu, sẽ xảy ra thâm hụt thương mại (nhập siêu). Đây là chỉ số phản ánh khả năng cạnh tranh quốc tế và tình hình kinh tế vĩ mô của một quốc gia.

Tháng 11/2024, Việt Nam đạt mức xuất siêu 1,06 tỷ USD, khi kim ngạch xuất khẩu đạt 33,73 tỷ USD, giảm 5,3% so với tháng trước, và nhập khẩu đạt 32,67 tỷ USD, giảm 2,8%. Tính chung 11 tháng đầu năm, xuất khẩu đạt 369,93 tỷ USD, tăng 8,1%, trong khi nhập khẩu đạt 345,62 tỷ USD, tăng 8,9%, tạo mức xuất siêu 24,31 tỷ USD. Dù xuất siêu, mức thặng dư này giảm 4,2% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy áp lực duy trì tăng trưởng xuất khẩu trong bối cảnh thị trường toàn cầu nhiều biến động​​​.

Xu hướng cán cân thương mại hàng hóa Việt Nam trong năm 2024. Nguồn: Tổng cục Hải quan.

Xuất khẩu tháng 11/2024: Điện tử dẫn đầu và sự phân hóa ngành hàng

Xuất khẩu tiếp tục là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tháng 11/2024, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 33,73 tỷ USD, giảm 5,3% so với tháng trước, nhưng vẫn giữ vai trò chủ lực trong cán cân thương mại. Tính chung 11 tháng đầu năm, xuất khẩu đạt 369,93 tỷ USD, tăng 8,1% so với cùng kỳ. Nhóm hàng điện tử, máy tính và linh kiện tiếp tục dẫn đầu với tổng kim ngạch đạt 65,23 tỷ USD, tăng 26,3%. Ngành dệt may đạt 35,4 tỷ USD, tăng 10,6%, trong khi ngành sản phẩm gỗ tăng trưởng mạnh ở mức 21,2%, đạt 17,6 tỷ USD.

Tuy nhiên, một số ngành xuất khẩu truyền thống như thủy sản và thực phẩm chế biến đang gặp khó khăn. Kim ngạch thủy sản đạt 8,75 tỷ USD, chỉ tăng 2,5%, do tác động từ chi phí nguyên liệu và rào cản kỹ thuật từ các thị trường nhập khẩu lớn. Ngành chế biến thực phẩm cũng chỉ tăng trưởng 7,7%, cho thấy sự cạnh tranh ngày càng gia tăng từ các nước xuất khẩu khác.

Nhập khẩu: Sự phụ thuộc lớn vào nguyên liệu đầu vào và thách thức dài hạn

Nhập khẩu nguyên liệu tiếp tục phản ánh sự phụ thuộc lớn của Việt Nam vào các thị trường nước ngoài. Kim ngạch nhập khẩu tháng 11/2024 đạt 32,67 tỷ USD, giảm 2,8% so với tháng trước. Lũy kế 11 tháng, nhập khẩu đạt 345,62 tỷ USD, tăng 8,9%. Điện tử và linh kiện vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất với 97,73 tỷ USD, tăng 22,4%, cho thấy vai trò không thể thiếu của các mặt hàng này trong sản xuất công nghiệp. Các mặt hàng như sắt thép (11,51 tỷ USD, tăng 20,3%) và hóa chất (6,5 tỷ USD, tăng 18,5%) cũng ghi nhận tăng trưởng cao.

Đáng chú ý, Việt Nam nhập siêu từ Trung Quốc lên tới 75 tỷ USD, tăng 67,7% so với cùng kỳ. Mức phụ thuộc này đặt ra những thách thức lớn, đặc biệt trong bối cảnh các biến động chuỗi cung ứng toàn cầu. Để giảm thiểu rủi ro, cần có các chính sách dài hạn thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ trong nước và đa dạng hóa nguồn cung.

Quan hệ thương mại với các đối tác chính: Tiềm năng và thách thức

Việt Nam duy trì quan hệ thương mại chặt chẽ với các đối tác lớn như ASEAN, EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản và Trung Quốc, đóng góp quan trọng vào tổng kim ngạch xuất nhập khẩu. Kim ngạch thương mại với ASEAN đạt 76 tỷ USD trong 11 tháng, với xuất khẩu 42,3 tỷ USD (tăng 13,4%) và nhập khẩu 33,7 tỷ USD (tăng 13,4%), tập trung vào các mặt hàng điện tử và hàng tiêu dùng.

Thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa chủ yếu của Việt Nam trong 11 tháng đầu năm 2024. Nguồn: Tổng cục Thống kê (GSO).

Quan hệ thương mại với EU đạt kim ngạch xuất khẩu 47,3 tỷ USD (tăng 12,4%), nhờ các ngành dệt may, nông sản và giày dép hưởng lợi từ EVFTA, trong khi nhập khẩu đạt 15,3 tỷ USD (tăng 13,4%). Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất với kim ngạch 108,9 tỷ USD (tăng 18,1%), chủ yếu là sản phẩm công nghệ cao, dệt may và đồ gỗ, trong khi nhập khẩu từ Hoa Kỳ đạt 13,5 tỷ USD (tăng 7,3%). Nhật Bản ghi nhận xuất khẩu 19,7 tỷ USD (tăng 8,7%) và nhập khẩu 22,3 tỷ USD (tăng 6,8%), tập trung vào các mặt hàng công nghiệp và nông sản.

Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất với kim ngạch nhập khẩu lên tới 130,2 tỷ USD (tăng 29,7%), nhưng xuất khẩu chỉ đạt 55,2 tỷ USD (tăng 4,8%), dẫn đến mức nhập siêu lớn nhất từ đối tác này. Những con số này nhấn mạnh vai trò quan trọng của các đối tác lớn trong nền kinh tế Việt Nam, đồng thời phản ánh thách thức trong việc đa dạng hóa nguồn cung và giảm phụ thuộc nhập khẩu từ Trung Quốc.

Con số 1,06 tỷ USD: Ý nghĩa và tác động đến kinh tế vĩ mô

Mức xuất siêu 1,06 tỷ USD trong tháng 11/2024 có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện cán cân thanh toán, tăng cường dự trữ ngoại hối và ổn định tỷ giá. Đồng thời, điều này cũng giúp giảm áp lực lạm phát trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động. CPI tháng 11/2024 tăng 0,13% so với tháng trước và 2,77% so với cùng kỳ năm trước. Bình quân 11 tháng, CPI tăng 3,69%, thấp hơn mục tiêu kiểm soát lạm phát 4,5% của Chính phủ.

Tuy nhiên, mức giảm xuất siêu so với cùng kỳ cho thấy sự suy giảm tốc độ tăng trưởng xuất khẩu, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao giá trị gia tăng trong hàng hóa xuất khẩu và giảm thiểu phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu​​.

Mức xuất siêu 1,06 tỷ USD đã mang đến một cái nhìn rõ nét về tiềm năng và thách thức của nền kinh tế Việt Nam. Dù con số này cho thấy sự ổn định trong điều hành kinh tế vĩ mô, những áp lực từ nhập khẩu gia tăng và các rào cản kỹ thuật cần được xử lý quyết liệt. Với các chính sách phù hợp và sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ và doanh nghiệp, Việt Nam có thể không chỉ duy trì mà còn nâng cao vị thế trên chuỗi giá trị toàn cầu, hướng tới phát triển kinh tế bền vững và toàn diện.

>> Tổng mức bán lẻ tháng 11/2024 tăng 8,8%: Động lực tích cực cho kinh tế cuối năm