FTX - Đế chế tiền điện tử của Bankman-Fried sụp đổ sau 1 đêm, từ định giá 32 tỷ đô la đến các cuộc điều tra tội phạm

Con đường hình thành và sự bùng nổ của đế chế Bankman-Fried

Sam Bankman-Fried (sinh năm 1992 ở Stanford, Mỹ) còn được biết đến với tên viết tắt SBF từng là tỷ phú giàu nhất thế giới dưới 30 tuổi. Không chỉ vậy, CEO của FTX còn đứng ở vị trí 32 trong danh sách 400 người giàu nhất thế giới của Forbes (Forbes 400). 

Năm 2017 khi nhận thấy sự khác biệt 60% về giá trị của các đồng xu, bản năng ngay lập tức mách bảo Bankman-Fried tham gia vào giao dịch chênh lệch giá — mua bitcoin trên một sàn giao dịch, bán lại trên một sàn giao dịch khác để kiếm lời từ mức chênh lệch.

Cơ hội kinh doanh chênh lệch giá đặc biệt hấp dẫn ở Hàn Quốc, nơi giá bitcoin được niêm yết trên sàn giao dịch cao hơn đáng kể so với các quốc gia khác. Nó được mệnh danh là Kimchi Premium - ám chỉ món ăn phụ truyền thống của Hàn Quốc gồm bắp cải muối và lên men.

Sau một tháng tự mình tìm hiểu thị trường, Bankman-Fried đã thành lập công ty giao dịch của riêng mình, Alameda Research - được đặt theo tên quê hương Alameda, California, gần San Francisco của ông - để mở rộng cơ hội và làm việc toàn thời gian với nó. Bankman-Fried cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 9 rằng công ty đôi khi kiếm được tới một triệu đô la/ngày.

Kinh doanh chênh lệch giá bitcoin liên quan đến việc thiết lập kết nối với từng nền tảng giao dịch, cũng như xây dựng cơ sở hạ tầng phức tạp khác để trừu tượng hóa nhiều khía cạnh hoạt động của việc thực hiện giao dịch. Alameda của Bankman-Fried đã trở nên rất giỏi trong lĩnh vực đó,  tiền đã đổ về cùng với sự tín nhiệm.

Thành công của Alameda đã thúc đẩy sự ra mắt của sàn giao dịch tiền điện tử FTX vào mùa xuân năm 2019. Thành công của FTX đã tạo ra một quỹ đầu tư mạo hiểm trị giá 2 tỷ đô la đã gieo mầm cho các công ty tiền điện tử khác. Tài sản cá nhân của Bankman-Fried đã tăng lên hơn 16 tỷ đô la vào thời điểm cao nhất.

Bankman-Fried đột nhiên trở thành tấm áp phích cho tiền điện tử ở khắp mọi nơi và logo FTX tô điểm cho mọi thứ, từ những chiếc xe đua Công thức 1 đến một đấu trường bóng rổ ở Miami.

Người đàn ông 30 tuổi này đã tham gia một chuyến đi báo chí bất tận, khoe về việc có một bảng cân đối kế toán mà một ngày nào đó có thể mua được Goldman Sachs, và trở thành nhân vật cố định ở Washington, nơi anh ta là một trong những nhà tài trợ hàng đầu của Đảng Dân chủ, hứa hẹn sẽ nhận được 1 tỷ đô la. tham gia vào các cuộc đua chính trị của Hoa Kỳ trước khi rút lui sau đó.

Ảo ảnh tan biến, hiện thực tàn khốc

Khi giá tiền điện tử giảm mạnh trong năm nay, Bankman-Fried chia sẻ rằng ông và doanh nghiệp của mình đã được miễn dịch. Tuy nhiên, tất cả chỉ là một ảo ảnh. Nhưng trên thực tế, việc xóa sổ toàn ngành đã ảnh hưởng khá nặng nề đến hoạt động của anh ta.

Alameda đã vay tiền để đầu tư vào các công ty tài sản kỹ thuật số đang thất bại vào mùa xuân và mùa hè này để giữ cho ngành này phát triển, sau đó được cho là đã bòn rút tiền gửi của khách hàng FTX để ngăn chặn các cuộc gọi ký quỹ và đáp ứng các nghĩa vụ nợ ngay lập tức. Một cuộc chiến trên Twitter với Giám đốc điều hành của sàn giao dịch đối thủ Binance đã lật tẩy kế hoạch này.

Alameda, FTX và một loạt công ty con do Bankman-Fried thành lập đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản ở Delaware. Anh ấy đã từ bỏ vai trò lãnh đạo của mình và mất 94% tài sản cá nhân chỉ trong một ngày.

Hiện không rõ chính xác anh ta đang ở đâu, vì căn hộ áp mái trị giá 40 triệu USD ở Bahamas của anh ta được rao bán. Những bức ảnh có khuôn mặt của anh ấy được dán trên các quảng cáo của FTX khắp trung tâm thành phố San Francisco như một lời nhắc nhở không mong muốn về đế chế mục nát của anh ấy.

Nguồn tin từ CNBC, Bloomberg, The New York Times, The Wall Street Journal và các nơi khác vẽ nên bức tranh về một nhà đầu tư đã quá phóng đại bản thân, điên cuồng che đậy những sai lầm của mình bằng những chiến thuật đáng ngờ và có lẽ là bất hợp pháp.

Theo các báo cáo, vào một thời điểm nào đó trong 2 năm qua, Alameda bắt đầu vay tiền cho nhiều mục đích khác nhau, bao gồm cả đầu tư mạo hiểm.

Niềm tin "mỏng manh" của nhà đầu tư vào tiền ảo

6 tháng trước, tiền điện tử chứng kiến làn sóng những gã khổng lồ lần lượt ngã xuống. Đầu tiên là sự thất bại ngoạn mục của một dự án stablecoin được chốt bằng đô la Mỹ phổ biến — stablecoin được gọi là terraUSD, hay UST, và đồng tiền chị em của nó luna — đã xóa sạch 60 tỷ đô la.

Sự sụp đổ đó đã hạ gục Three Arrows Capital, hay 3AC, một trong những quỹ phòng hộ tiền điện tử được tín nhiệm nhất trong ngành. Các nhà môi giới và người cho vay tiền điện tử như Voyager Digital và Celsius đã tiếp xúc đáng kể với 3AC, vì vậy họ đã nhanh chóng sa ngã cùng với nó.

Hart Lambur, cựu nhà giao dịch trái phiếu chính phủ của Goldman Sachs, người đã cung cấp thanh khoản trong Kho bạc Hoa Kỳ cho các ngân hàng trung ương, nhà quản lý tiền và quỹ phòng hộ, cho biết: “Đòn bẩy là nguồn gốc của mọi sự bùng nổ trong các tổ chức tài chính, cả truyền thống và tiền điện tử.

Lambur, người hiện đang làm việc trong lĩnh vực tài chính phi tập trung, cho biết “Lehman Brothers, Bear Stearns, Long-Term Capital, Three Arrows Capital và bây giờ là FTX đều bùng nổ do đòn bẩy xấu đã bị thị trường phát hiện và khai thác".

Khi hiệu ứng domino xảy ra, Bankman-Fried đã nhảy vào để cố gắng cứu trợ một số công ty tiền điện tử đang thất bại trước khi quá muộn, huy động hàng trăm triệu đô la tài trợ. Trong một số trường hợp, anh ta đã thực hiện các động thái để cố gắng mua các công ty này với giá bán cháy.

Giữa làn sóng phá sản, một số người cho vay của Alameda đã yêu cầu trả lại tiền của họ nhưng Alameda cũng đã "cạn kiệt". Công ty thương mại của Bankman-Fried đã sử dụng số tiền vay được để đầu tư mạo hiểm.

Hành vi phạm pháp và sự sụp đổ của  sàn FTX

FTX đã vay từ tiền gửi của khách hàng trong FTX để âm thầm bảo lãnh cho Alameda, Tạp chí và Thời đại đưa tin. Khoản vay lên đến hàng tỷ đồng. Bankman-Fried đã thừa nhận động thái này trong cuộc phỏng vấn với tờ Times, nói rằng Alameda có một “vị thế ký quỹ” lớn trên FTX, nhưng ông từ chối tiết lộ số tiền chính xác.

“Về cơ bản nó lớn hơn tôi tưởng,” Bankman-Fried nói với tờ Times. “Và trên thực tế, rủi ro giảm giá là rất đáng kể.” Khai thác tiền của khách hàng mà không được phép là vi phạm các điều khoản và điều kiện của chính FTX. Ở Phố Wall, đó rõ ràng là một sự vi phạm luật chứng khoán của Hoa Kỳ.

“FTX và Alameda có một mối quan hệ cực kỳ rắc rối,” Nic Carter của Castle Island Venture nói với CNBC. “Bankman-Fried điều hành cả sàn giao dịch và cửa hàng hỗ trợ, điều này cực kỳ không chính thống và không thực sự được phép trên thị trường vốn.”

Kế hoạch vay và cho vay giữa hai công ty phức tạp hơn là chỉ sử dụng tiền của khách hàng để bù đắp cho các vụ cá cược giao dịch tồi tệ. FTX đã cố gắng khắc phục lỗ hổng bằng cách biểu thị tài sản bằng hai mã thông báo tiền điện tử về cơ bản được tạo thành — FTT, mã thông báo do FTX tạo và Serum, là mã thông báo do FTX và Alameda tạo ra và quảng bá, theo hồ sơ tài chính được báo cáo bởi Bloomberg Matt Levine.

Các công ty tạo ra các token tiền điện tử mọi lúc — thực sự, đó là một phần quan trọng trong cách thức tài trợ cho sự bùng nổ tiền điện tử trong hai năm qua — và họ thường mang lại một số lợi ích cho người dùng, mặc dù giá trị thực của chúng đối với hầu hết các nhà giao dịch chỉ là đầu cơ đơn giản, tức hy vọng rằng giá sẽ tăng.

Chủ sở hữu của FTT được hứa hẹn sẽ giảm chi phí giao dịch trên FTX và khả năng kiếm được tiền lãi và phần thưởng, chẳng hạn như phí blockchain được miễn. Mặc dù các nhà đầu tư có thể kiếm được lợi nhuận khi FTT và các đồng tiền khác tăng giá trị, nhưng phần lớn chúng không được kiểm soát và đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi suy thoái thị trường.

Những mã thông báo này về cơ bản là đại diện cho niềm tin của mọi ngường vào việc trao đổi của Bankman-Fried là có giá trị. Niềm tin của nhà đầu tư vào FTX đã được phản ánh trong giá của FTT.

Điểm mấu chốt ở đây là FTX được cho là đã bòn rút tài sản của khách hàng để làm tài sản thế chấp cho các khoản vay, sau đó bao phủ nó bằng một mã thông báo do nó tạo ra và in theo ý muốn, chỉ cung cấp nhỏ giọt một phần nguồn cung của nó vào thị trường mở.

Những pha nhào lộn tài chính giữa hai công ty phần nào giống với những động thái đã nhấn chìm công ty năng lượng Enron gần hai thập kỷ trước - trong trường hợp đó, Enron về cơ bản đã che giấu các khoản lỗ bằng cách chuyển các tài sản hoạt động kém hiệu quả sang các công ty con ngoại bảng, sau đó tạo ra các công cụ tài chính phức tạp để che đậy các động thái đó.

Khi tất cả những điều này đang diễn ra, Bankman-Fried tiếp được tôn vinh là một trong những doanh nhân công nghệ trẻ vĩ đại của thời đại.

Mọi chuyện chỉ bắt đầu sáng tỏ sau khi Bankman-Fried vướng vào một cuộc tranh cãi công khai với Binance, một sàn giao dịch đối thủ. 

Vào ngày 2/11, CoinDesk đã báo cáo một bảng cân đối kế toán bị rò rỉ cho thấy một lượng đáng kể tài sản của Alameda được giữ trong token FTT kém thanh khoản của FTX. Nó đặt ra câu hỏi về cả khả năng thanh toán của công ty thương mại và tài chính của FTX.

Giám đốc điều hành Binance Changpeng Zhao, được biết đến với cái tên CZ đã lên Twitter và nói rằng Binance có FTT và BUSD trị giá khoảng 2,1 tỷ đô la, stablecoin của riêng họ. Sau đó, anh ta thả "quả bom": “Do những tiết lộ gần đây đã được đưa ra ánh sáng, chúng tôi đã quyết định thanh lý bất kỳ FTT nào còn lại trên sổ sách của chúng tôi.

Ngay ngày 6/11, các nhà đầu tư đua nhau rút tiền khỏi FTX. Theo Bankman-Fried, sàn giao dịch đã rút khoảng 5 tỷ đô la,  Tốc độ rút tiền cho thấy thị trường tiền điện tử phần lớn không được kiểm soát thường hoạt động như thế nào trong tình trạng thiếu thông tin, nghĩa là các nhà giao dịch phản ứng nhanh khi các sự kiện mới được đưa ra ánh sáng.

Fabian Astic, người đứng đầu bộ phận tài chính phi tập trung và tài sản kỹ thuật số của Dịch vụ nhà đầu tư của Moody cho biết: “Những người chơi tiền điện tử đang phản ứng nhanh hơn với tin tức và tin đồn, từ đó tạo ra một cuộc khủng hoảng thanh khoản nhanh hơn nhiều so với những gì có thể thấy trong tài chính truyền thống.

“Sự mờ đục của các hoạt động thị trường thường dẫn đến các phản ứng hoảng loạn, từ đó gây ra khủng hoảng thanh khoản. Sự phát triển với Celsius, Three Arrows, Voyager và FTX cho thấy các nhà đầu tư tiền điện tử dễ dàng mất niềm tin như thế nào, khiến họ phải rút số tiền lớn và gây ra cuộc khủng hoảng cận kề cái chết cho các công ty này,” Astic nói.

Khi mã thông báo FTT giảm giá trị cùng với việc rút tiền hàng loạt, Bankman-Fried đã lặng lẽ tìm kiếm các nhà đầu tư để bù lỗ hàng tỷ đô la từ số tiền đã bị Alameda rút. Theo nhiều báo cáo, giá trị đó có thể lên tới 10 tỷ USD. Tất cả đều từ chối, và trong lúc tuyệt vọng, SBF đã chuyển sang CZ.

Trong một tweet công khai vào ngày 8/11, Zhao cho biết Binance đã đồng ý mua công ty, mặc dù thỏa thuận có một điều khoản quan trọng: không ràng buộc. Tiết lộ bất ngờ trước công chúng rằng FTX đang cần một gói cứu trợ đã khiến giá trị của FTT lao dốc.

Nhưng tới rạng sáng ngày 10/11, phát ngôn viên của Binance bất ngờ xác nhận rằng, sàn giao dịch tiền điện tử này đã huỷ bỏ quyết định mua lại FTX. “Qua quá trình thẩm định và các cáo buộc mà FTX đang vướng phải, chúng tôi quyết định không mua lại FTX.com".. Bankman-Fried suy đoán với tờ Times rằng Zhao không bao giờ có ý định mua nó ngay từ đầu.

Ngày 11/11, FTX và Alameda đều nộp đơn xin phá sản. FTX, được định giá 32 tỷ đô la trong một vòng cấp vốn vào đầu năm nay, đã đóng băng giao dịch và tài sản của khách hàng.

Giám đốc Điều hành Sam Bankman-Fried đã từ chức.  Ông Bankman-Fried nói với các nhà đầu tư “Tôi đã phá hỏng mọi thứ”. Đây là một cái kết buồn với một người từng được xem là thần đồng của ngành tiền ảo. Trước đó, ông Bankman-Fried từng sở hữu khối tài sản lên tới 26 tỷ đô la và được so sánh với ông trùm John Pierpont Morgan.

Đồng thời đang tìm cách thực hiện nghĩa vụ với các chủ nợ của mình tại tòa án phá sản. Bankman-Fried không còn là ông chủ của cả hai công ty.

Một hồ sơ phá sản mới được đăng hôm thứ Ba cho thấy FTX có thể có hơn 1 triệu chủ nợ. Nó có kế hoạch nộp một danh sách 50 cái tên lớn nhất trong tuần này.

Các luật sư của sàn giao dịch đã viết rằng FTX đã liên hệ với “hàng chục” cơ quan quản lý ở Hoa Kỳ và nước ngoài trong 72 giờ qua, bao gồm Văn phòng Luật sư Hoa Kỳ, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch và Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai. SEC và Bộ Tư pháp được cho là đang điều tra FTX về các vi phạm dân sự và hình sự đối với luật chứng khoán. Các cơ quan quản lý tài chính ở Bahamas cũng được cho là đang xem xét khả năng xảy ra hành vi sai trái hình sự.