Kênh đào Panama 2.300 tỷ của Việt Nam: Từng trượt mái, phá trụ cầu, nay rút ngắn hành trình từ 8 tiếng xuống còn 20 phút

Kênh đào Nghĩa Hưng - công trình thủy nội địa có tổng mức đầu tư hơn 100 triệu USD, đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong kết nối giao thương, tiết kiệm thời gian vận tải và thúc đẩy phát triển kinh tế vùng. Ít ai biết rằng, công trình từng trải qua nhiều biến cố kỹ thuật buộc phải thi công lại từ đầu.

Từ sự cố kỹ thuật đến công trình hoàn thiện

Ngày 1/3/2021, kênh đào Nghĩa Hưng được khởi công trên địa bàn huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định cũ (nay thuộc tỉnh Ninh Bình). Dự án có tổng mức đầu tư khoảng 107,19 triệu USD (tương đương 2.300 tỷ đồng), là công trình giao thông thủy nội địa lớn và hiện đại nhất Việt Nam.

Kênh có chiều dài hơn 1km, nối liền hai tuyến sông lớn là sông Đáy và sông Ninh Cơ, chiều rộng đáy 90-100m. Hạng mục trung tâm là âu tàu bằng bê tông cốt thép lớn nhất cả nước, dài 179m, rộng 17m, cao độ đáy -7,0m, cho phép tàu có trọng tải tối đa 3.000 tấn lưu thông an toàn.

Kênh đào Nghĩa Hưng là một phần của Dự án phát triển giao thông đường thủy và cảng biển phía Bắc (WB6) do Ngân hàng Thế giới tài trợ. Công trình không chỉ mở rộng năng lực vận tải thủy nội địa, mà còn tạo hành lang logistics kết nối các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ.

Tuy nhiên, trong quá trình đào âu tàu, vào ngày 9/11/2021, công trình gặp sự cố sạt trượt mái dốc, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến 5 trụ cầu của đoạn cầu vượt kênh.

Phạm vi sụt trượt rộng khiến nền địa chất di chuyển, làm suy yếu kết cấu cầu. Sự cố buộc chủ đầu tư phải phá bỏ và xây lại hai trụ cầu, đồng thời tạm dừng thi công gần hai tháng để xử lý nền móng, điều chỉnh thiết kế kỹ thuật và gia cố mái dốc.

Giám đốc Ban Quản lý các dự án đường thủy - đơn vị chủ đầu tư, cho biết việc khắc phục sự cố diễn ra trong điều kiện đặc biệt áp lực, khi thời điểm hoàn thiện trùng với thời hạn kết thúc hiệp định vay vốn quốc tế, đòi hỏi các đơn vị thi công phải đảm bảo vừa đúng tiến độ, vừa an toàn tuyệt đối.

“Trái tim công nghệ” giữa hai dòng sông

Kênh Nghĩa Hưng vận hành theo nguyên lý cân bằng mực nước tương tự kênh đào Panama - kỳ quan nhân tạo nối liền hai đại dương ở châu Mỹ.

Khi tàu tiến vào buồng âu, cửa thép phía sau đóng lại, van cân bằng nước được mở để điều tiết mực nước giữa bên trong và bên ngoài. Sau 3-4 phút, khi mực nước cân bằng, cửa phía trước mở, tàu tiếp tục hành trình.

Quá trình này diễn ra hoàn toàn tự động, mỗi chu kỳ tàu qua chỉ mất khoảng 15 phút, trong đó hai phút dùng để bơm nước cân bằng. Với thiết kế hiện đại, hệ thống âu tàu có thể hoạt động ở ba chế độ: tự động, bán tự động và thủ công, bảo đảm khai thác 24/24 giờ ngay cả khi mất điện hoặc sự cố hệ thống.

Trung tâm điều hành âu tàu được ví như “trái tim công nghệ” của công trình. Tại đây, toàn bộ quá trình vận hành được giám sát bằng hệ thống camera, radar và phần mềm điều khiển điện tử.

Phòng điều khiển được bao quanh bởi cửa kính, giúp nhân viên quan sát trực quan toàn bộ khu vực âu tàu. Các kỹ sư có thể điều khiển đóng, mở cửa thép nặng 87 tấn, vận hành van nước, phát tín hiệu loa hướng dẫn tàu ra vào, hoặc cho phép tàu đăng ký trước hành trình qua hệ thống điện thoại, radar chuyên dụng.

Ngày 25/7/2023, kênh đào Nghĩa Hưng chính thức mở luồng và đi vào khai thác như một tuyến đường thủy nội địa quốc gia. Theo thống kê, thời gian di chuyển của các phương tiện thủy được rút ngắn từ 8 giờ xuống chỉ còn 20-30 phút, giúp tiết kiệm đáng kể chi phí nhiên liệu, ước tính lên tới 20 triệu đồng mỗi chuyến.

Các tuyến hàng hóa từ Quảng Ninh, Hải Phòng về khu vực Ninh Bình nhờ đó được thông suốt, giảm áp lực cho vận tải đường bộ và góp phần phát triển cụm cảng Ninh Bình, Ninh Phúc.

Tháng 8/2024, sau một năm đưa vào khai thác, kênh Nghĩa Hưng ghi nhận sự cố kỹ thuật tại dây cáp tời kéo cửa âu. Trong quá trình vận hành, dây cáp bên phải bị đứt, kéo theo hiện tượng rò rỉ dầu từ hộp số cửa van cân bằng nước phía đầu sông Đáy.

Ngay sau khi phát hiện, đơn vị quản lý - Công ty CP Quản lý bảo trì đường thủy nội địa số 10, đã tạm dừng toàn bộ hoạt động âu tàu để khắc phục. Việc sửa chữa, thay thế thiết bị và kiểm định an toàn hoàn tất trong 8 ngày. Đến 17/8/2024, Chi cục Đường thủy nội địa khu vực I xác nhận công trình vận hành trở lại bình thường.

Với hệ thống âu tàu tự động, công nghệ cân bằng nước hiện đại và khả năng khai thác liên tục, kênh Nghĩa Hưng được xem là mẫu hình mới cho các dự án hạ tầng thủy nội địa Việt Nam.

Từ một công trình từng gặp sự cố nghiêm trọng trong thi công, kênh đào nay đã trở thành tuyến vận tải quan trọng, góp phần nâng cao năng lực thông thương và tạo tiền đề phát triển kinh tế vùng hạ lưu sông Đáy.