Kỳ vọng "có chừng mực" vào cổ phiếu than

Kết phiên ngày 1/6/2022, thị trường vẫn giữ được đà tăng nhẹ sau những giằng co. Đáng chú ý, nhóm than tiếp tục tăng kịch trần trong bối cảnh căng thẳng Nga - Ukraine vô hình đẩy giá nguyên vật liệu, hàng hoá tiếp đà tăng mạnh.

Cụ thể, Liên minh châu Âu đang tiếp tục áp đặt các lệnh trừng phạt đối với năng lượng của Nga trước khi có sẵn các giải pháp thay thế dầu, khí đốt hoặc năng lượng tái tạo. Ở diễn biến khác, trong tháng 5, châu Âu đã thừa nhận họ sẽ phải tiếp tục sản xuất than nếu muốn đáp ứng nhu cầu năng lượng trong khu vực, vì các lệnh trừng phạt đối với năng lượng của Nga đang gây thiệt hại nặng nề cho họ.

Theo thống kê, Nga là nước xuất khẩu than lớn thứ 3 thế giới năm 2020 (theo IEA) đồng thời cũng là thị trường xuất khẩu than lớn thứ ba sang Việt Nam (khoảng 527 triệu USD vào năm 2021) - chủ yếu là than nhiệt.

Với nguy cơ thiếu hụt nguồn cung ngắn hạn, đây được đánh giá là động lực tăng trưởng cho doanh nghiệp nội địa trong bối cảnh thế giới đang thiếu than cho nhu cầu điện, không chỉ do tác động của các vấn đề Nga – EU mà cả quan hệ Trung Quốc – Australia.

Năm 2022, Việt Nam có nhu cầu nhập khẩu khoảng 18 - 25 triệu tấn than phục vụ cho hoạt động sản xuất điện và phân bón. Tuy nhiên, do giá than thế giới đã tăng gần 140% tính từ đầu năm 2022, nhiều công ty cũng sớm lên kế hoạch tăng hoạt động đến công suất tối đa để cung cấp than cho các hoạt động sản xuất trong nước.

Thực tế, nhóm than đã nhiều lần bật tăng bất chấp thị trường biến động. Đây là phản ánh của kỳ vọng kết quả kinh doanh doanh nghiệp sẽ tốt hơn trong bối cảnh giá bán ra leo cao. 

Mặc dù vậy, các công ty khai thác than đang niêm yết, giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán không mấy lạc quan về triển vọng kinh doanh năm 2022.

Hồi tháng 4/2022, CTCP Than Vàng Danh (TVD) đã chốt kế hoạch doanh thu 5.331 tỷ đồng - đi ngang so với năm 2021; chỉ tiêu lợi nhuận sau thuế giảm gần một nửa YoY còn với 55,8 tỷ đồng.

Năm nay, CTCP Than Hà Tu (THT) đặt kế hoạch doanh thu đạt 3.826 tỷ đồng - tăng 6,5% so với thực hiện năm 2021. Tuy vậy, mục tiêu lợi nhuận sau thuế lại giảm tới 41% còn 30,2 tỷ đồng.

Tương tự, Tổng CTCP Công nghiệp mỏ Việt Bắc (MVB) cũng đặt kế hoạch kinh doanh năm 2022 với mục tiêu đạt 1.948 tỷ đồng doanh thu và 130 tỷ đồng lợi nhuận - giảm lần lượt 14,4% và 48% so với mức thực hiện của năm ngoái.

Được biết, cơ sở của kế hoạch kinh doanh thấp được Than Vàng Danh giải thích, năm 2022, công ty sẽ tiếp tục gặp khó khăn bởi đại dịch COVID-19; xung đột địa chính trị khiến một số nhiên liệu đầu vào phục vụ sản xuất của công ty tăng cao. Bên cạnh đó, tình hình thời tiết dự báo có nhiều diễn biến bất thường. Điều kiện khai thác mỏ của công ty ngày càng khó khăn do xuống sâu, vào xa.

Với Than Hà Tu, ngoài khó khăn chung về tình hình dịch bệnh, căng thẳng Nga - Ukraina, nguy cơ khủng hoảng tài chính toàn cầu, công ty còn phải đối diện với khó khăn riêng là công tác đền bù giải phóng mặt bằng, chi phí nhiên nguyên vật liệu tăng.

Báo cáo phân tích của Công ty Chứng khoán Sacombank cũng lý giải về việc doanh nghiệp ngành than không được hưởng lợi từ biến động giá than trên thị trường quốc tế cũng như việc điều chỉnh giá than trong năm nay.

Theo lý giải, ngành than hoạt động theo cơ chế đặc thù, các doanh nghiệp khai thác than không được Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) cho phép xuất khẩu và áp giá trực tiếp với khách hàng mua mà chỉ có chức năng khai thác theo định mức sản lượng được giao hàng năm. Định mức tỷ suất lợi nhuận cũng thường được ấn định theo con số dự toán trước và được điều chỉnh không quá nhiều, dù giá cả thị trường tăng mạnh.

Kết thúc quý I/2022, Than Hà Tu ghi nhận doanh thu trên 1.000 tỷ đồng - bằng 26,3% kế hoạch năm; lợi nhuận đạt hơn 10 tỷ đồng - tương đương 33% kế hoạch năm.

Trong khi đó, Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) cho biết, trong quý I tiêu thụ 11 triệu tấn than, ghi nhận doanh thu ước đạt 32.873 tỷ đồng - tăng hơn 24% so với cùng kỳ năm ngoái; lợi nhuận dự kiến đạt 600 tỷ đồng - bằng 17% kế hoạch năm.

Thực tế trong quý, dù không hưởng lợi diễn biến giá than trên thị trường thế giới, không có sự tăng trưởng mạnh mẽ về doanh thu và lợi nhuận song không thể phủ nhận nhiều doanh nghiệp trong ngành vẫn duy trì được kết quả kinh doanh ổn định như Than Hà Tu, Mỏ Việt Bắc, Than Vàng Danh. Các doanh nghiệp này đều đặn trả cổ tức bằng tiền mặt hàng năm và việc đầu tư cổ phiếu để “ăn” cổ tức cũng là một lựa chọn của những nhà đầu tư không có nhu cầu trading liên tục.