Nữ 'đại gia' khét tiếng đầu tiên của Việt Nam có bất động sản trải khắp Hà Nội, lấy 3 chồng nhưng cuối đời cô độc
Nhờ tư duy nhanh nhạy, bà Tư Hồng nhanh chóng trở thành người có máu mặt trong giới kinh doanh thời bấy giờ.
Trong lịch sử Việt Nam giai đoạn cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, Cô Tư Hồng (tên thật Trần Thị Lan, 1869 - 1921) là một trong những nhân vật nữ gây nhiều tranh cãi nhất. Xuất thân nghèo khó, từng trải qua nhiều thăng trầm trong cuộc đời, bà vừa được ngưỡng mộ bởi bản lĩnh và trí tuệ hơn người, vừa khiến hậu thế tò mò vì cuộc sống đầy biến động và táo bạo.
Từ cô gái nghèo đến “bà thầu” quyền lực
Sinh ra trong một gia đình ở làng Thành Thị, tỉnh Hà Nam cũ, bà Lan sớm nổi tiếng xinh đẹp, thông minh nhưng cũng chịu nhiều khổ cực. Năm 17 tuổi, bà bị ép gả cho một vị chánh tổng lớn tuổi ở Kim Sơn (Ninh Bình). Không chấp nhận số phận, bà bỏ trốn, rời quê xuống Nam Định, rồi qua phà Tân Đệ sang Hải Phòng, sống bằng nghề gánh hàng rong, bán rau và trái cây.
Tại Hải Phòng, bà gặp ông Hồng, một thương nhân người Hoa kiều, rồi nên duyên vợ chồng. Tại đây, người ta gọi bà là thím Hồng. Sau khi chồng vỡ nợ bỏ đi, bà rơi vào cảnh trắng tay. Trong lúc tuyệt vọng, bà được một người phụ nữ Pháp khuyên nên kết hôn với “Tây nhà binh” để đổi đời. Bà đồng ý và sau đó lên Hà Nội, kết hôn với quan tư Garlan. Từ đây, bà lấy tên Tư Hồng bắt đầu được người đời biết đến.
Bước ngoặt trở thành “nữ thầu khoán”
Nhờ uy thế của chồng, bà Tư Hồng được giới quan lại và doanh nhân Pháp nể trọng. Lại thêm được Tuần phủ Nhã (người làng Mọc, Chính Kinh) nhận làm con nuôi, bà nhanh chóng gây dựng danh tiếng tại đất kinh kỳ.
Năm 1892, bà trở thành người phụ nữ Việt đầu tiên nộp hồ sơ xin phép thành lập Công ty thầu An Nam, chuyên nhận thầu các công trình xây dựng. Đến năm 1894, khi chính quyền Pháp cho phá dỡ tường thành và cải tạo, mở rộng đường phố Hà Nội, bà mạnh dạn đứng ra nhận thầu. Nhờ liên tiếp trúng thầu, bà nhanh chóng trở thành một trong những nữ doanh nhân giàu có nhất Hà Nội thời bấy giờ.
Phần gạch đá từ tường thành, bà cho vận chuyển về làng Hội Vũ, xây nên nhiều căn nhà ở Cửa Đông, Hàng Da, Quán Sứ và đặc biệt là trường dòng Punigier (nay là Trường THPT Việt Đức). Từ hai bàn tay trắng, bà Tư Hồng đã trở thành biểu tượng của tầng lớp phụ nữ dám nghĩ dám làm, vượt qua định kiến xã hội để làm kinh tế.
“Buôn gạo cứu dân” và tấm sắc phong bất ngờ
Trong một lần nghe tin miền Trung bị lũ lụt, bà Tư Hồng gom gạo từ khắp miền Bắc chở vào miền Trung bán, mong kiếm lời lớn. Tuy nhiên, khi bị chính quyền chặn kiểm tra, bà nhanh trí khai rằng mình đưa gạo vào cứu tế cho đồng bào. Tin này đến tai vua Thành Thái, người đã ban sắc phong Ngũ phẩm nghi dân với biển vàng "Lạc quyên nghĩa phụ" để thưởng tấm lòng “nhân nghĩa” của bà.
Nhờ đó, bà không những thoát khỏi vòng lao lý mà còn được tôn vinh, khiến danh tiếng của “Bà Tư Hồng” càng thêm lừng lẫy. Về lại Hà Nội, bà mở tiệc khao lớn suốt nhiều ngày, quy tụ đông đảo quan chức và giới doanh nhân, trong đó có cả Bạch Thái Bưởi - một tên tuổi lớn trong giới thương nhân đương thời.
Khi viên quan tư Garlan trở về Pháp và không quay lại nữa, bà Tư Hồng kết hôn lần ba với một linh mục phá giới, kém bà 10 tuổi. Tuy nhiên, cuộc hôn nhân này nhanh chóng tan vỡ sau một năm vì mâu thuẫn kinh tế.
Sau đó, bà sống ẩn dật, ít xuất hiện nơi công cộng. Năm 1921, bà Tư Hồng qua đời vì bạo bệnh, hưởng dương 53 tuổi. Tang lễ của bà được tổ chức trang trọng, di quan từ làng Hội Vũ đến nghĩa trang nhà thờ Hàng Bột. Toàn bộ tài sản của bà được cho là để lại cho em trai và các cháu.
Cuộc đời bà Tư Hồng là câu chuyện về một người phụ nữ dám vượt lên số phận, dấn thân vào thương trường trong thời kỳ mà phụ nữ Việt Nam còn bị ràng buộc bởi nhiều lễ giáo. Dù cuộc đời bà có nhiều góc khuất và tranh cãi, không thể phủ nhận rằng, bà đã để lại nhiều dấu ấn đáng nhớ cho tới ngày nay.
