Việt Nam chỉ còn 11 năm để 'giàu trước khi già': Cơ hội cuối trong thời kỳ dân số vàng!

2036 kết thúc thời kỳ dân số vàng và 2039 trở thành quốc gia già

Theo Cục Thống kê (GSO), Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng vào năm 2036 và chính thức bước vào giai đoạn dân số già vào năm 2039. Điều này đồng nghĩa với việc đất nước chỉ còn khoảng 11 năm để tận dụng tối đa lực lượng lao động dồi dào – một trong những lợi thế lớn nhất hiện có – trước khi cơ cấu dân số chuyển sang ‘vùng xám’, kéo theo nhiều thách thức về phát triển kinh tế – xã hội.

Thời kỳ dân số vàng là giai đoạn mà tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động (15–64 tuổi) chiếm ưu thế rõ rệt so với dân số phụ thuộc (trẻ em và người cao tuổi). Đây được xem là ‘thời cơ vàng’ để bứt phá tăng trưởng, nếu quốc gia biết tận dụng nguồn lao động hiệu quả để đẩy mạnh sản xuất, tiết kiệm, đầu tư và tiêu dùng. Tuy nhiên, thời cơ này không kéo dài mãi mãi.

Cột mốc dân số già thường được xác định khi tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên vượt ngưỡng 14% tổng dân số. Khi đó, áp lực chi trả lương hưu, chăm sóc y tế và an sinh xã hội sẽ tăng mạnh, trong khi lực lượng lao động ngày càng co hẹp. Thực tế cho thấy, Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất châu Á – thậm chí còn nhanh hơn Nhật Bản trong giai đoạn đầu của quá trình già hóa.

Lợi thế nhân khẩu học chưa được khai thác triệt để

Từ sau Đổi mới, Việt Nam đã đạt được mức tăng trưởng kinh tế đáng ghi nhận. Trong gần 40 năm qua, tốc độ tăng trưởng GDP luôn duy trì ở mức 6–7%/năm, nhờ vào nguồn lao động trẻ dồi dào, chi phí sản xuất thấp và khả năng thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) rất mạnh, ….

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng Việt Nam vẫn chưa khai thác hết tiềm năng từ cấu trúc dân số vàng. Dù FDI lớn, nhưng khả năng lan tỏa công nghệ và kỹ năng sang khu vực doanh nghiệp nội địa còn hạn chế. Công nghiệp hỗ trợ phát triển chậm, khiến phần lớn giá trị gia tăng trong chuỗi sản xuất vẫn tập trung vào các khâu do doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ.

>> Top 10 quốc gia ‘giàu nhất’ thế giới năm 2025, Việt Nam đứng thứ bao nhiêu?

Năng suất lao động của Việt Nam còn thấp. Nguồn: Internet

Bên cạnh đó, năng suất lao động – yếu tố then chốt để chuyển đổi cơ cấu kinh tế – vẫn là một điểm nghẽn. Theo số liệu của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và Tổng cục Thống kê, năng suất lao động của Việt Nam hiện chỉ bằng khoảng 1/18 so với Singapore, 1/3 so với Malaysia và 2/5 so với Trung Quốc. Điều này khiến tốc độ tăng trưởng khó duy trì nếu chỉ dựa vào số lượng lao động, thay vì chất lượng.

Tín hiệu cải cách, Việt Nam thể hiện quyết tâm bứt phá

Mặc dù thời gian còn lại của thời kỳ dân số vàng không nhiều, nhưng Việt Nam đang cho thấy quyết tâm chính trị rõ rệt trong việc tăng tốc cải cách, đổi mới mô hình tăng trưởng và tận dụng tối đa nguồn lực lao động hiện có. Nổi bật, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP đạt 8% trở lên từ năm 2025, tiến tới mức hai chữ số trong các giai đoạn tiếp theo. Đây là một mục tiêu đầy tham vọng, nhưng khả thi nếu Việt Nam có thể tận dụng tốt các xu hướng như kinh tế số, kinh tế xanh và hội nhập chuỗi giá trị toàn cầu.

Bên cạnh đó, nhiều cải cách quan trọng đang được triển khai mạnh mẽ nhằm tạo nền tảng cho sự phát triển dài hạn. Trong lĩnh vực thể chế, Chính phủ đang đẩy mạnh tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu lực – hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời cải thiện đáng kể môi trường đầu tư thông qua cắt giảm thủ tục, minh bạch hóa quy trình và nâng cao năng lực cạnh tranh. Ở góc độ kết cấu hạ tầng, hàng loạt dự án chiến lược về giao thông, năng lượng và hạ tầng số đang được thúc đẩy, mở đường cho kết nối vùng và chuyển đổi số toàn diện. Đáng chú ý, nhiều chính sách ưu đãi đang được dành riêng cho các lĩnh vực công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi xanh – những động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế.

Khởi công loạt dự án hạ tầng giao thông trọng điểm. Nguồn: Internet

Về nguồn nhân lực, Việt Nam đang tập trung vào ba trụ cột then chốt nhằm nâng cao chất lượng lao động trong giai đoạn còn lại của thời kỳ dân số vàng. Trụ cột thứ nhất là cải cách giáo dục và đào tạo nghề, theo hướng gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp và thị trường lao động. Thứ hai là đẩy nhanh chuyển đổi số trong quản lý nhân lực, giúp kết nối hiệu quả hơn giữa người lao động và cơ hội việc làm. Và cuối cùng, là các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực nội sinh, đầu tư vào tự động hóa, công nghệ cao và năng suất sáng tạo.

Ngoài ra, các chương trình phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19 cũng đã chuyển trọng tâm sang phát triển bền vững, với sự quan tâm đặc biệt đến kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo và tăng trưởng xanh. Đây là những lĩnh vực có tiềm năng tạo ra hàng triệu việc làm chất lượng cao, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng suất và cải thiện khả năng cạnh tranh của nền kinh tế trong tương lai.

‘Giàu trước khi già’ không còn là khẩu hiệu – đó là một cuộc chạy đua thực sự với thời gian. Nếu bỏ lỡ những cơ hội trong thời kỳ dân số vàng, chúng ta sẽ bước vào thời kỳ dân số già với gánh nặng an sinh lớn và nguy cơ ‘mắc kẹt’ trong bẫy thu nhập trung bình. Muốn tránh kịch bản đó, Việt Nam cần tăng tốc – từ cải cách giáo dục, nâng cao năng suất đến tận dụng hiệu quả từng năm còn lại của cơ cấu dân số vàng.

>> Việt Nam đứng trước cơ hội vượt qua ‘lời nguyền’ mà cả châu Á mới có 5 nền kinh tế từng làm được