Áp lực và cơ hội doanh nghiệp logistics Việt trước chính sách đánh thuế carbon của châu Âu sắp có hiệu lực

Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon của châu Âu có hiệu lực từ năm 2026

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, Liên minh châu Âu (EU) đã chính thức triển khai cơ chế đánh thuế carbon xuyên biên giới, nhằm thúc đẩy sự chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và bền vững. Cơ chế này được biết đến với tên gọi “Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon” (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM), dự kiến sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 sau giai đoạn thử nghiệm từ năm 2023 đến 2025. Theo đó, các doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường châu Âu sẽ phải trả thuế carbon nếu hàng hóa của họ có lượng phát thải carbon vượt quá mức tiêu chuẩn của EU.

Lộ trình áp dụng CBAM (Ảnh: Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh)

Việc áp dụng thuế carbon không chỉ tác động lên các ngành công nghiệp sản xuất như thép, xi măng, nhôm, phân bón và điện mà còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến ngành logistics - lĩnh vực có lượng khí thải carbon lớn từ hoạt động vận chuyển. Đặc biệt, ngành logistics phải đối mặt với thách thức khi các phương tiện vận tải như tàu biển, xe tải và máy bay vẫn đang phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch.

Bên cạnh đó, EU còn có Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp (CSRD) nhằm chuẩn hóa báo cáo bền vững. Doanh nghiệp phải công khai thông tin về tác động môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Điều này có thể ảnh hưởng đến các nhà cung cấp dịch vụ logistics ngoài EU nếu nằm trong chuỗi cung ứng của các công ty châu Âu có nghĩa vụ báo cáo. Đến năm 2028, các công ty ngoài EU có hoạt động tại châu Âu cũng sẽ phải tuân theo quy định này.

Lộ trình CSRD (Ảnh: RSM Việt Nam)

Đối với các doanh nghiệp logistics Việt Nam, thị trường châu Âu đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt khi Việt Nam đang tận dụng hiệu quả Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA) để gia tăng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, với chính sách thuế carbon mới, các doanh nghiệp logistics Việt Nam sẽ phải tính toán lại chi phí vận chuyển, đặc biệt khi chi phí carbon sẽ làm gia tăng giá thành sản phẩm và có thể làm giảm sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

CBAM - áp lực mới của doanh nghiệp Logistics Việt Nam

Khi châu Âu áp dụng thuế carbon, các doanh nghiệp logistics Việt Nam sẽ phải đối mặt với hàng loạt áp lực lớn. Trước hết, đó là áp lực về chi phí. Phần lớn các doanh nghiệp logistics Việt Nam vẫn đang sử dụng phương tiện vận tải truyền thống với mức tiêu thụ nhiên liệu cao và phát thải carbon lớn. Điều này đồng nghĩa với việc họ sẽ phải gánh thêm chi phí thuế carbon khi vận chuyển hàng hóa sang châu Âu, làm tăng chi phí logistics và giảm lợi nhuận.

Bên cạnh đó, áp lực từ sự cạnh tranh quốc tế cũng gia tăng khi các doanh nghiệp logistics từ các quốc gia phát triển đã đi trước một bước trong việc sử dụng công nghệ xanh và phương tiện vận tải thân thiện với môi trường. Điều này khiến các doanh nghiệp logistics Việt Nam đứng trước nguy cơ mất thị phần nếu không kịp thời thích ứng.

CBAM - áp lực mới của doanh nghiệp Logistics Việt Nam (Ảnh minh họa)

Ngoài ra, áp lực về thay đổi mô hình kinh doanh là điều không thể tránh khỏi. Việc áp dụng thuế carbon buộc các doanh nghiệp logistics Việt Nam phải thay đổi cách thức vận hành, từ việc tối ưu hóa tuyến đường vận chuyển để giảm phát thải, đến việc đầu tư vào phương tiện vận tải xanh như xe điện, tàu biển sử dụng nhiên liệu sạch. Tuy nhiên, việc chuyển đổi này đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn cùng với sự thay đổi trong tư duy quản lý và vận hành, tạo ra không ít khó khăn cho doanh nghiệp.

Ông Hoàng Vượng - Phó trưởng ban Vận tải biển, Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC - UPCoM: MVN) cho biết, đội tàu của VIMC hầu như đều đạt điều kiện với 2 chỉ số quy định. Như vậy, các tàu mà doanh nghiệp khai thác không phải can thiệp biện pháp nào để giảm phát thải carbon.

Thế nhưng, ông Vượng thừa nhận quy định mới cũng gây nhiều áp lực lên các doanh nghiệp vận tải biển. Các doanh nghiệp sẽ phải tính toán để giảm thiểu thấp nhất các thiệt hại. Ngoài giảm tốc độ tàu chạy, trong tình huống tàu không đạt tiêu chuẩn, còn có phương án khác là thay động cơ mới. Nhưng việc thay mới rất tốn kém nên hầu như không ai làm.

Hướng đi cho doanh nghiệp Logistics Việt

Để đối phó với những áp lực trên, các doanh nghiệp logistics Việt Nam cần có những chiến lược và giải pháp cụ thể nhằm thích ứng với chính sách thuế carbon của châu Âu.

Tại Hội thảo "Logistics xanh - Đích đến bền vững” ngày 12/2/2025 do Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) tổ chức, các chuyên gia tham gia hội thảo đều cho rằng, ngoài ứng dụng công nghệ, phần mềm, AI để tối ưu hóa quãng đường, lượng hàng hóa; thường xuyên quan tâm đến việc bảo trì định kỳ phương tiện, để tối ưu hoặc duy trì hiệu suất động cơ, tiết kiệm nhiên liệu; ưu tiên xe điện, sử dụng xe dùng nhiên liệu sinh học, CNG, LPG như giải pháp chuyển tiếp; sử dụng kết hợp đa dạng phương thức vận tải… thì các ngành logistics tại Việt Nam cần triển khai các giải pháp logistics thông minh, tối ưu hóa hệ thống quản lý lưu trữ, giảm lãng phí năng lượng; hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước để cùng chuyển đổi xanh;…

Các diễn giả chia sẻ tại Hội thảo (Ảnh: Tạp chí Diễn đàn doanh nghiệp)

Mặt khác, trước đó, ông Đào Trọng Khoa - Chủ tịch VLA đề xuất Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các doanh nghiệp tuân thủ CBAM thông qua cơ chế hỗ trợ, ưu đãi thuế cho đầu tư xanh và các chương trình đào tạo để cải thiện việc hạch toán carbon.

Ông Đào Trọng Khoa đặc biệt nhấn mạnh: “Trong khi CBAM đặt ra những thách thức đáng kể cho các nhà xuất khẩu Việt Nam sang EU, nó cũng mang đến cơ hội cho các doanh nghiệp đổi mới và áp dụng các hoạt động bền vững. Các rào cản logistics chính xoay quanh việc tuân thủ, báo cáo, thay đổi cơ sở hạ tầng và gián đoạn chuỗi cung ứng tiềm ẩn, tất cả đều cần có kế hoạch chiến lược và đầu tư để giải quyết”.

Theo đó, các sáng kiến để giải quyết những rào cản, thách thức này tập trung vào việc tăng cường hoàn thiện cơ sở hạ tầng, áp dụng các hoạt động logistics xanh và thúc đẩy sự hợp tác giữa các doanh nghiệp logistics và doanh nghiệp các ngành để thúc đẩy tính bền vững và khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

>> Chính phủ phê duyệt đề án thị trường carbon, mở ra cơ hội vàng cho nhiều doanh nghiệp rổ VN30