Chưa kịp phân tích, chính sách đã thay đổi: Đế chế gần 100 năm tuổi, 'phù thủy' chuỗi cung ứng cũng lao đao vì thuế quan
Từ những khóa zip nhỏ bé, YKK đã xây dựng đế chế linh kiện toàn cầu, nhưng trong kỷ nguyên bảo hộ thương mại và chuỗi cung ứng mong manh, tập đoàn Nhật Bản này buộc phải xoay trục để tồn tại giữa những cơn địa chấn kinh tế thế giới.
Sau nhiều thập kỷ xây dựng mạng lưới chuỗi cung ứng toàn cầu, YKK - "đế chế khóa kéo" Nhật Bản - đang đứng trước thử thách lớn nhất kể từ khi thành lập.
Cuộc họp ngân sách tập đoàn đầu tháng 2 tại trụ sở Kurobe diễn ra trong bầu không khí căng thẳng. Không còn những cuộc liên hoan nhẹ nhàng như thường lệ, các giám đốc điều hành của YKK giờ phải trả lời câu hỏi sống còn: liệu thương mại toàn cầu có đang bước vào thời kỳ hỗn loạn?
Chỉ hai tuần sau khi tái đắc cử, Tổng thống Trump tung ra loạt thuế quan chấn động: 25% với thép và nhôm, áp lên cả Canada, Mexico, Trung Quốc và hàng loạt đối tác khác. Với các tập đoàn sản xuất xuyên quốc gia như YKK, điều này gây chấn động toàn bộ chuỗi cung ứng.
Không chỉ là những chiếc khóa kéo, YKK là biểu tượng của chuỗi cung ứng toàn cầu
Trong khung cảnh băng giá của Kurobe, trung tâm công nghệ và sản xuất của YKK vẫn hoạt động hết công suất. Từ nơi này, hàng tỷ chiếc khóa kéo mỗi năm được sản xuất và xuất hiện trên sản phẩm của Levi’s, Adidas, H&M, Patagonia hay Arc'teryx. Với 40% thị phần khóa kéo ngành may mặc toàn cầu, YKK từ lâu đã vượt ra khỏi phạm vi một linh kiện đơn lẻ.
Lịch của những chiếc khóa zipper YKK khởi nguồn từ Tokyo năm 1934, khi ông Tadao Yoshida lần đầu thấy tiềm năng của chiếc khóa kéo – một sáng chế Mỹ còn xa lạ tại Nhật Bản. Bằng những cải tiến về kỹ thuật và quy trình, ông biến khóa kéo thành biểu tượng của hiện đại hóa, tự tay chế tạo từng chiếc, trước khi đầu tư vào dây chuyền máy móc tự động và thành lập nhà máy sản xuất khép kín tại Kurobe năm 1955.
Chiến lược tích hợp dọc – từ chế tạo máy móc đến hoàn thiện sản phẩm – trở thành nền móng cho đế chế YKK, giúp công ty kiểm soát chất lượng và linh hoạt trước biến động thị trường. Sự đa dạng hóa cũng là một phần trong chiến lược sinh tồn. Khi giá đồng, kẽm tăng cao trong Chiến tranh Triều Tiên, Yoshida chỉ đạo phát triển hợp kim nhôm để sản xuất khung cửa sổ. Từ đó, YKK bước vào lĩnh vực vật liệu kiến trúc.
Năm 1960, YKK mở công ty con đầu tiên tại Mỹ, đặt trụ sở tại New York. Khi đó, 75% quần áo tại Mỹ vẫn sản xuất trong nước, tạo cơ hội lớn để YKK mở rộng thị phần và cạnh tranh với Talon – đối thủ bản địa lâu đời. Công ty nhanh chóng thiết lập mạng lưới chi nhánh tại các thành phố lớn nhằm phục vụ từng phân khúc khách hàng khác nhau.
Sự hiện diện của YKK không chỉ giới hạn trong thời trang. Tập đoàn này đã âm thầm phát triển nhiều cơ cấu khóa cài: từ hệ thống móc-vòng cho ngành ô tô đến đinh tán y tế, cho đến các cấu kiện cửa sổ và cửa trượt trong xây dựng. Các thiết bị CPAP hỗ trợ giấc ngủ, máy điện tâm đồ trong bệnh viện – tất cả đều có thể tích hợp linh kiện mang dấu ấn YKK.
Chưa kịp phân tích, chính sách đã thay đổi
Cuộc họp ngân sách của Tập đoàn YKK tháng 2 tại Kurobe quy tụ tất cả các giám đốc từ 112 chi nhánh tại 70 quốc gia, tạo nên một hệ thống liên lạc thông tin kinh tế toàn diện. Qua biến động đơn hàng từ hàng nghìn khách hàng toàn cầu, YKK nắm bắt được xu hướng sản xuất thế giới, từ đó hoạch định ngân sách và chiến lược.
Tập đoàn đã vượt qua nhiều cú sốc: NAFTA, WTO, đại dịch Covid-19. Nhưng theo các lãnh đạo, chính sách thuế quan của Trump khác biệt ở tính đột ngột và khó dự đoán. "Đây là cú ngoặt bất ngờ", Jim Reed – Chủ tịch YKK Mỹ – nhận xét. "Chưa kịp phân tích, chính sách đã thay đổi."
Ngành may mặc – lĩnh vực có chu kỳ sản xuất dài – đặc biệt dễ bị tổn thương. Reed lấy ví dụ từ chuỗi cung ứng ghế ô tô: móc sản xuất tại Mỹ từ nguyên liệu Brazil, vòng khâu tại Mexico, sau đó gặp nhau tại nhà máy Canada để lắp thành ghế hoàn chỉnh. Mỗi linh kiện có thể chịu thuế ở ít nhất một điểm trong hành trình, chưa kể sản phẩm cuối cùng. Những chi tiết tưởng chừng nhỏ bé như móc – vòng – ghế trần lại trở thành nút thắt phức tạp nếu phải chịu nhiều lớp thuế.
Chủ tịch YKK toàn cầu, Masayuki Sarumaru, người chuẩn bị nghỉ hưu sau 50 năm gắn bó, chia sẻ: “Lần đầu tiên, tôi không biết điều gì sẽ xảy ra. Trước đây, kinh nghiệm tập thể giúp chúng tôi đoán trước biến động. Lần này thì không.”
Khi lệnh ân xá 30 ngày hết hạn, Canada và Trung Quốc đáp trả bằng thuế quan tương tự. Một hiệu ứng domino bắt đầu, đe dọa toàn bộ chuỗi cung ứng – từ may mặc, ô tô đến vật liệu y tế. Oliver Stepe, giám đốc bộ phận kiến trúc YKK tại Mỹ, cho biết doanh thu vật liệu xây dựng đã chững lại do thuế nhôm và thép.
Ông Reed cho rằng các chính sách thuế của Trump có thể không phá vỡ được chuỗi cung ứng toàn cầu – vốn được định hình bởi những sự kiện như WTO, NAFTA – nhưng có thể làm tê liệt sản xuất trong ngắn hạn nếu Trung Quốc đáp trả quyết liệt. "Nếu Trung Quốc ngừng xuất khẩu linh kiện chiếm 80% thiết bị sản xuất của Mỹ, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng."
Dự báo của ông trở thành hiện thực chỉ vài tuần sau, khi Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm và nam châm – các vật liệu thiết yếu trong ngành ô tô, hàng không và điện tử. Hãng thời trang Shein cũng thông báo tăng giá tại Mỹ từ 25/4 vì lý do thuế quan.
Những diễn biến này cho thấy tác động dây chuyền của cuộc chiến thương mại, không chỉ ở công nghiệp nặng mà cả thời trang nhanh – nơi YKK đóng vai trò không thể thay thế. Sản phẩm cao cấp bị ảnh hưởng bởi giá nguyên liệu, trong khi dòng giá rẻ chịu sức ép từ giá bán lẻ.
Trong khi đó, chính quyền Trump dù đạt một số nhượng bộ mang tính biểu tượng – như thỏa thuận dầu khí không ràng buộc – vẫn làm dấy lên nghi ngại về tương lai toàn cầu hóa. Ngày càng nhiều quốc gia bày tỏ mong muốn xây dựng một mô hình thương mại không phụ thuộc vào Mỹ.
Tại Macon, Georgia – nơi YKK đặt nhà máy từ hơn nửa thế kỷ – công ty đang chuyển hướng sang sản phẩm kỹ thuật cao. Khóa kéo giờ không chỉ dành cho quần jeans mà còn dùng trong thiết bị y tế, ghế ô tô, cấu kiện xây dựng. Nhưng mạng lưới toàn cầu này vẫn mong manh: chỉ cần một chính sách, một lệnh cấm, toàn bộ hệ thống có thể gián đoạn.
Alex Gregory, cựu lãnh đạo YKK Mỹ, nhấn mạnh: "Từ 1974 đến 2000, ngành may mặc Mỹ mất 1 triệu việc làm. Không ai nghĩ những việc làm đó sẽ quay lại. Người tiêu dùng Mỹ muốn giá rẻ, nhưng người lao động Mỹ không thể cạnh tranh ở mức giá đó".
Trong bối cảnh đó, nỗ lực của chính quyền Trump nhằm tái công nghiệp hóa có thể gây ra tác dụng ngược: không những không hồi sinh việc làm mà còn làm suy yếu các ngành chiến lược – trong đó có YKK.
Trong những năm tới, YKK sẽ phải đối mặt với loạt thách thức mới: biến đổi khí hậu gây áp lực lên nguyên liệu và quy trình sản xuất; xu hướng tiêu dùng bền vững đòi hỏi sự minh bạch và đổi mới; và đặc biệt, làn sóng bảo hộ thương mại có thể tiếp tục lan rộng khi các quốc gia tìm cách bảo vệ ngành công nghiệp trong nước.
Với mạng lưới trải rộng khắp 70 quốc gia và triết lý "Chuỗi giá trị thống nhất" (Cycle of Goodness) đã ăn sâu vào văn hóa doanh nghiệp, YKK vẫn có nền tảng để vượt qua những bất ổn này. Nhưng như chính chiếc khóa kéo mà họ sản xuất, sự bền vững của YKK trong tương lai sẽ phụ thuộc vào khả năng điều chỉnh linh hoạt từng mắt xích trong hệ thống toàn cầu mà họ đã cẩn thận xây dựng suốt gần một thế kỷ.
Tham khảo BNN
Chịu thuế 190% vẫn không thể rời Trung Quốc: Bài toán nan giải của các doanh nghiệp Mỹ
Ông Trump dọa áp thuế 35%, Nhật Bản đương đầu với kịch bản xấu nhất
