Chuyên gia Hàn Quốc: Việt Nam có thể trở thành trung tâm công nghệ và xuất khẩu đường sắt cao tốc cho khu vực ĐNÁ

Chiều 21/8, tại hội thảo quốc tế “Công nghệ hiện đại trong thiết kế, xây dựng, vận hành và khai thác đường sắt tốc độ cao”, TS. Kim Gyeng Chul - Nguyên Chủ tịch Viện Giao thông Hàn Quốc (KOTI), đã chia sẻ những kinh nghiệm quý giá giúp Việt Nam phát triển ngành đường sắt tốc độ cao, mang bản sắc riêng, đạt tốc độ từ 300 đến 350 km/giờ.

Kinh nghiệm nhập khẩu, tiếp thu và nội địa hóa công nghệ cao

Theo TS. Kim, chiến lược của Hàn Quốc là minh chứng điển hình cho việc phát triển công nghệ đường sắt tốc độ cao một cách bền vững. Ban đầu, Hàn Quốc nhập khẩu tàu cao tốc TGV từ Pháp, nhưng không dừng lại ở đó. Thông qua các dự án nghiên cứu trọng điểm, như dự án hợp tác G7 và tàu thử nghiệm HSA, Hàn Quốc đã nội địa hóa công nghệ, tích lũy tri thức và giảm chi phí đáng kể. Kết quả là, các mẫu tàu cao tốc KTX ra đời, với hơn 87% linh kiện được sản xuất trong nước, chứng tỏ năng lực tự chủ công nghệ của quốc gia này.

TS. Kim Gyeng Chul – Nguyên Chủ tịch Viện Giao thông Hàn Quốc (KOTI). Ảnh: Minh Anh.

TS. Kim nhấn mạnh: Việt Nam hoàn toàn có thể đặt mục tiêu đạt tốc độ 300 km/giờ ngay từ giai đoạn đầu, và xa hơn là 350 km/giờ khi làm chủ công nghệ. Chiến lược cần bắt đầu từ hợp tác quốc tế có chọn lọc, kiểm soát và đồng thời xây dựng năng lực nghiên cứu, sản xuất trong nước, cùng với việc phát triển hệ sinh thái các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia chuỗi cung ứng để hình thành ngành công nghiệp đường sắt tốc độ cao bền vững.

Trong khi đó, Trung Quốc áp dụng chính sách khôn khéo khi hạn chế tỷ lệ vốn nước ngoài tối đa 49% và yêu cầu chuyển giao đầy đủ tài liệu kỹ thuật. Đồng thời, Trung Quốc biết cách tận dụng quy mô thị trường nội địa khổng lồ để công nghệ được áp dụng rộng rãi và phục vụ phát triển trong nước.

Kết quả là Trung Quốc nhanh chóng phát triển các mẫu tàu cao tốc riêng, đạt tốc độ 300–350 km/giờ. Đặc biệt, năm 2017, Trung Quốc giới thiệu thế hệ tàu Fuxing do chính họ thiết kế và chế tạo, đạt chuẩn quốc tế, mang dấu ấn công nghệ riêng.

"Việt Nam cần xây dựng các chính sách ràng buộc rõ ràng, kết hợp chuyển giao công nghệ với đào tạo nhân lực và kế hoạch dài hạn, nhằm không chỉ tiếp nhận mà còn dần tái sáng tạo và làm chủ công nghệ nhập khẩu", ông Kim khuyến nghị.

Việt Nam có thể trở thành trung tâm công nghệ và xuất khẩu đường sắt tốc độ cao cho cả khu vực Đông Nam Á.

Năng lực thể chế là then chốt để các dự án đường sắt tốc độ cao thành công

Một xu hướng đáng chú ý trong phát triển đường sắt tốc độ cao hiện nay là ứng dụng công nghệ năng lượng xanh. TS. Kim đưa ra các ví dụ cụ thể:

Truyền điện không dây giúp giảm chi phí bảo dưỡng và tăng an toàn khi vận hành ở tốc độ cao trên 400 km/giờ; Siêu tụ điện lưu trữ năng lượng tái tạo, hỗ trợ phanh tái sinh, giảm phụ tải cho hệ thống điện đoàn tàu và hạ tầng; Sử dụng vật liệu nhẹ, bền phù hợp với các tuyến ngắn, giảm chi phí lắp đặt hệ thống dây cáp liên tục.

Đối với Việt Nam, định hướng phát triển năng lượng xanh từ siêu tụ điện và hydro được xem là công nghệ chiến lược, góp phần tăng tính bền vững cho dự án và giảm chi phí vận hành dài hạn.

Đặc biệt, theo TS. Kim, năng lực thể chế là then chốt để các dự án đường sắt tốc độ cao thành công. Hàn Quốc đã thành lập cơ quan chuyên trách quản lý xây dựng và vận hành tàu HSA, cùng với Viện nghiên cứu đường sắt quốc gia để đào tạo, hỗ trợ đổi mới công nghệ. Ông gợi ý Việt Nam có thể thành lập Viện nghiên cứu đường sắt Việt Nam nhằm tiếp thu công nghệ, nghiên cứu, triển khai sản xuất và vận hành với doanh nghiệp trong nước.

Ông dẫn chứng, Nhật Bản trở thành hình mẫu toàn cầu về an toàn tuyệt đối nhờ chiến lược bảo trì phòng ngừa, ứng dụng công nghệ giám sát thời gian thực và chương trình đào tạo bài bản về ứng phó khẩn cấp cho nhân lực. Việt Nam cũng vậy, chỉ khi xây dựng được nền tảng thể chế đủ mạnh, kết nối tri thức quốc tế với kỹ sư trong nước, mới phát triển đường sắt tốc độ cao bền vững, an toàn và tự chủ.

TS. Kim tin tưởng: Nếu kiên định với những giải pháp trên, Việt Nam không chỉ sở hữu hệ thống đường sắt tốc độ cao mà còn có thể trở thành trung tâm công nghệ và xuất khẩu đường sắt tốc độ cao cho cả khu vực Đông Nam Á.