Giảm 1cm giấy in hóa đơn tiết kiệm 10 tỷ đồng: Masan đã xoay chuyển WinMart như thế nào để thoát lỗ nghìn tỷ?
Từ chuỗi bán lẻ “đốt tiền” thời Vingroup, WinMart dưới tay Masan đã thoát lỗ nghìn tỷ – bắt đầu từ những thay đổi nhỏ như… rút ngắn 1cm hóa đơn.
VinMart thời Vingroup: Mở rộng nhanh, lỗ triền miên
Từ một chuỗi bán lẻ “đốt tiền” dưới thời Vingroup, WinMart – nay thuộc sở hữu của Masan – đã có lợi nhuận trở lại sau gần 10 năm hiện diện. Hành trình “lội ngược dòng” ngoạn mục này không chỉ nhờ tái cấu trúc chiến lược, mà còn đến từ những chi tiết tưởng như nhỏ nhặt: giảm 1cm chiều dài hóa đơn, thương lượng giá thuê, chọn đúng mô hình mini-mart, tối ưu logistics, và cải tiến trải nghiệm từng cửa hàng.
Ra đời năm 2014, VinMart/VinMart+ là nỗ lực của Vingroup trong việc phát triển hệ sinh thái tiêu dùng khép kín. Trong vòng 5 năm, tập đoàn mở rộng chuỗi bán lẻ với tốc độ thần tốc – mua lại Fivimart (2018), Shop&Go (2019) – và nhanh chóng đạt 2.800 điểm bán trên cả nước.
Tuy nhiên, đằng sau tốc độ tăng trưởng là những con số tài chính đáng báo động. Mảng bán lẻ của Vingroup (bao gồm VinCommerce, VinPro, VinID) lỗ lũy kế hơn 17.400 tỷ đồng trong giai đoạn 2014–2019. Riêng VinCommerce ghi nhận chỉ khoảng 20% cửa hàng đạt hòa vốn EBITDA vào cuối 2019, phần lớn còn lại thua lỗ vì chi phí vận hành cao, tồn kho lớn, và hiệu suất thấp.
Hệ thống hypermarket tại các trung tâm thương mại thiếu khách, trong khi VinMart+ phải cạnh tranh khốc liệt với tiệm tạp hóa. Việc mở rộng “trước hiệu quả” khiến VinMart trở thành “hố đen tài chính”, buộc Vingroup chuyển hướng.
Tháng 12/2019, Vingroup chuyển giao toàn bộ VinCommerce và VinEco cho Masan theo hình thức hoán đổi cổ phần. Masan nắm quyền điều hành, còn Vingroup trở thành cổ đông thiểu số, rút lui khỏi lĩnh vực bán lẻ để tập trung cho công nghiệp và công nghệ.
Với Masan – một “ông lớn” trong lĩnh vực hàng tiêu dùng nhanh (FMCG), thương vụ này giúp họ hoàn thiện hệ sinh thái từ sản xuất đến phân phối. Dù phải gánh khoản lỗ nghìn tỷ, Masan xác định đây là mảnh ghép còn thiếu để xây dựng nền tảng bán lẻ tích hợp.
Ngay sau đó, Masan thành lập The CrownX – liên doanh giữa VinCommerce và Masan Consumer, và gọi vốn thành công từ SK Group (Hàn Quốc), thu về 410 triệu USD cho 16,26% cổ phần.
 |
| Tháng 12/2019, Vingroup chuyển giao toàn bộ VinCommerce và VinEco cho Masan theo hình thức hoán đổi cổ phần. |
Tái cấu trúc mạnh mẽ: Từ thương hiệu đến mô hình kinh doanh
Khác với Vingroup – vốn ưu tiên tăng độ phủ, Masan đặt trọng tâm vào “chữa bệnh tài chính” cho chuỗi. Cuối năm 2020, hơn 700 cửa hàng thua lỗ bị đóng cửa. Công ty đồng thời đàm phán lại giá thuê mặt bằng, thu hẹp siêu thị lớn và tối ưu danh mục hàng hóa theo hướng tập trung vào thực phẩm tươi sống – nhóm mặt hàng mang lại doanh thu tốt và hút khách.
Một trong những quyết định quan trọng nhất là chọn mini-mart làm mô hình chủ lực. Từ năm 2021, WinCommerce gần như ngừng mở siêu thị lớn, thay vào đó đẩy mạnh phát triển các cửa hàng WinMart+ diện tích nhỏ, len lỏi sâu trong khu dân cư. Đây được xem là mô hình phù hợp với đô thị Việt Nam, tiết kiệm chi phí vận hành, dễ đạt điểm hòa vốn và phù hợp với xu hướng tiêu dùng mới.
Bà Nguyễn Thị Phương – CEO WinCommerce – nhận định, mô hình mini-mart hấp dẫn thế hệ người tiêu dùng trẻ như Gen Z và Millennials, những người đề cao an toàn thực phẩm và trải nghiệm mua sắm minh bạch, tiện lợi.
Trong chiến lược “tái cấu trúc tinh gọn”, Masan triển khai hàng loạt sáng kiến nhỏ nhưng hiệu quả lớn. Một ví dụ điển hình là rút ngắn hóa đơn in thêm 1cm, giúp công ty tiết kiệm gần 10 tỷ đồng mỗi năm. Theo bà Phương, đây là minh chứng cho chiến lược quản trị tài chính chi tiết đến từng milimet: “Chúng tôi không tắt đèn, cắt lương – mà tối ưu chi phí nhưng vẫn giữ trải nghiệm khách hàng và nhân sự.”
WinCommerce cũng đầu tư logistics riêng (Công ty Supra), giúp giảm 11% chi phí vận chuyển, đồng thời đảm bảo nguồn hàng tươi sống cho chuỗi cửa hàng – một trong những lợi thế cạnh tranh lớn nhất hiện nay.
Từ giữa năm 2021, Masan đưa mô hình “Point of Life” vào WinMart+: tích hợp nhiều dịch vụ như đồ uống Phúc Long, ngân hàng Techcombank, thuốc Phano, mạng Reddi. Các cửa hàng không chỉ để mua thực phẩm, mà còn là điểm đến đa dịch vụ. Mô hình mini-mall đầu tiên được triển khai tại Nghệ An, tích hợp 3–4 dịch vụ trong một không gian.
 |
>> Sau lẩu tự sôi, cơm tự chín, Masan (MSN) tiếp tục mang ẩm thực châu Á vào hộp với giá chỉ 1 USD
Tài chính cải thiện thần tốc: Từ lỗ nghìn tỷ đến có lãi
Kết quả tái cấu trúc đã sớm phát huy hiệu quả. Biên EBITDA chuyển từ âm 10% đầu 2020 sang dương 0,2% cuối năm, dù vẫn còn lỗ ròng. Đến quý III/2021, WinCommerce lần đầu có lãi sau thuế (137 tỷ đồng) – đánh dấu bước ngoặt lớn sau gần 2 năm về tay Masan.
Giai đoạn 2020–2022, mức lỗ thu hẹp mạnh: từ 4.186 tỷ (2020) còn 1.446 tỷ (2021), và 445 tỷ (2022). Trong khi đó, doanh thu duy trì ổn định quanh ngưỡng 30.000 tỷ đồng. Năm 2022, biên lợi nhuận gộp tăng lên 23%, nhờ tối ưu chi phí logistics và cải thiện cơ cấu hàng hóa.
Đến năm 2024, WinCommerce báo lãi sau thuế 5,7 tỷ đồng – lần đầu tiên có lãi ròng sau gần một thập kỷ hiện diện. Doanh thu đạt 32.961 tỷ đồng (tăng gần 10% so với 2023). Hệ thống minimart WinMart+ ghi nhận 23.185 tỷ, còn WinMart (siêu thị lớn) đạt 9.248 tỷ. Số lượng cửa hàng cũng tăng lên 3.828, duy trì vị thế chuỗi bán lẻ hiện đại có độ phủ lớn nhất Việt Nam.
Cùng với lợi nhuận, dòng tiền cũng cải thiện rõ rệt. WinCommerce tạo ra 1.500 tỷ đồng dòng tiền dương năm 2024 – sau khi đã trừ chi phí mở mới và nâng cấp cửa hàng.
Từ cuối 2022, WinCommerce phân nhánh mô hình mini-mart thành WiN (đô thị) và WinMart+ Rural (nông thôn). Các cửa hàng WiN tích hợp dịch vụ cao cấp, hướng đến người tiêu dùng thu nhập khá; trong khi Rural tập trung vào giá rẻ, hàng thiết yếu.
Hiệu quả bước đầu rất rõ: doanh thu bình quân WiN tăng 6,3%, Rural tăng 10,7% trong quý II/2024 – cao hơn mô hình mini-mart truyền thống. Các cửa hàng LFL (mở trước 2023) thậm chí đã đạt lãi ròng trong nửa đầu 2024 – chứng tỏ khả năng sinh lời bền vững.
Sau khi thoát lỗ, Masan không giấu tham vọng lớn hơn: mở rộng hệ thống lên 8.000–10.000 cửa hàng vào năm 2029, phục vụ 100 triệu dân Việt. Mục tiêu doanh thu năm 2029 là 60.000 tỷ đồng, với biên lợi nhuận ròng 3–5%.
Chiến lược “mini-mart + tech” tiếp tục được đẩy mạnh. Masan kỳ vọng 50% cửa hàng sẽ tích hợp thêm dịch vụ tài chính, fintech và ngân hàng. Đồng thời, công ty đầu tư mạnh vào chuyển đổi số – từ AI quản lý tồn kho, cá nhân hóa khuyến mãi theo dữ liệu WIN Membership (đã có 10 triệu hội viên), đến tối ưu toàn bộ chuỗi cung ứng theo thời gian thực.
Nhìn lại hành trình 5 năm, câu chuyện của WinCommerce là minh chứng cho hiệu quả của chiến lược đúng và thực thi quyết liệt. Từ thương vụ gây tranh cãi năm 2019, Masan đã “lột xác” chuỗi bán lẻ này bằng cách cắt giảm lãng phí, tối ưu từng centimet, chọn đúng mô hình, đầu tư đúng chỗ và kiên trì tạo giá trị dài hạn.
Như bà Nguyễn Thị Phương từng khẳng định: “Ba từ khóa xuyên suốt là tăng trưởng – có lãi – có tiền. Và chúng tôi đã làm được cả ba”. Từ hóa đơn ngắn hơn 1cm đến hàng nghìn tỷ tiết kiệm chi phí vận hành, WinMart/WinCommerce nay đã trở thành một trong những điểm sáng hiếm hoi của ngành bán lẻ nội địa Việt Nam.
>> Thương hiệu ngân hàng: Giá trị bị lãng phí nếu không biết cách khai thác
