Một loạt dự án đường sắt khởi động, Việt Nam sẽ đào tạo 140.000 nhân lực

Bộ Xây dựng vừa trình Chính phủ dự thảo Đề án “Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Đề án được xây dựng trong bối cảnh ngành đường sắt chuẩn bị bước vào giai đoạn phát triển đột phá với loạt dự án hạ tầng trọng điểm như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, cùng quy hoạch 9 tuyến mới, nâng cấp 7 tuyến hiện hữu và phát triển 28 tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP. HCM với tổng chiều dài hơn 1.100km đến năm 2045.

Theo Bộ Xây dựng, đây là những dự án quy mô lớn, yêu cầu công nghệ hiện đại, đòi hỏi đội ngũ nhân lực có trình độ cao để thiết kế, xây dựng, quản lý và vận hành. Tuy nhiên, hiện ngành đường sắt đang thiếu hụt nghiêm trọng cả về số lượng lẫn chất lượng. Nguồn nhân lực chuyên gia làm chủ công nghệ cao, quản lý dự án phức tạp và vận hành hệ thống hiện đại gần như chưa đáp ứng được nhu cầu.

Thêm vào đó, phần lớn công nghệ lõi như thiết kế đầu máy, chế tạo toa xe, hệ thống tín hiệu, tự động hóa, điện khí hóa… vẫn phụ thuộc nước ngoài, khả năng nội địa hóa hạn chế. Nếu không có kế hoạch đào tạo từ sớm, Việt Nam sẽ khó tiếp nhận và làm chủ công nghệ, kéo dài tình trạng phụ thuộc trong toàn bộ vòng đời dự án.

Ảnh minh họa

Mục tiêu đào tạo 140.000 nhân lực

Đề án đặt mục tiêu xây dựng đội ngũ nhân lực đường sắt đồng bộ, trình độ chuyên môn và năng lực công nghệ cao, đáp ứng yêu cầu triển khai dự án tốc độ cao, đường sắt điện khí hóa và đường sắt đô thị, đồng thời thúc đẩy hình thành ngành công nghiệp đường sắt quốc gia tự chủ, có năng lực cạnh tranh.

Trong giai đoạn 2025 - 2030, sẽ đào tạo ít nhất 35.000 nhân lực, tập trung vào nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ triển khai dự án, đồng thời bổ sung đội ngũ giảng dạy. Trong đó, sau đại học khoảng 1.000 người, đại học 14.000 người, cao đẳng 11.000 người, trung cấp 9.000 người.

Phân theo nhóm ngành: kỹ thuật xây dựng công trình đường sắt 4.700 người; xây dựng 16.300 người; thông tin - tín hiệu 3.700 người; hệ thống điện và năng lượng 1.100 người; đầu máy - toa xe 1.700 người; kinh tế xây dựng và vận tải đường sắt 1.500 người; khai thác vận tải 6.000 người.

Song song, ít nhất 12.000 người sẽ được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ vận hành, khai thác và bảo trì các tuyến đường sắt, gồm 4.500 cho tuyến quốc gia và 7.500 cho đường sắt đô thị. Ngoài ra, sẽ có khoảng 1.500 lượt người được bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước và dự án.

Đặc biệt, khoảng 1.000 người từ các cơ sở nghiên cứu và doanh nghiệp sẽ được tuyển chọn tham gia trực tiếp quá trình nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, từng bước làm chủ các mảng then chốt: kiểm định, nghiệm thu, giám sát thi công, lắp ráp - sản xuất đầu máy toa xe, vận hành hệ thống tín hiệu hiện đại, bảo trì sửa chữa lớn.

Giai đoạn 2031 - 2045, mục tiêu đào tạo tăng lên ít nhất 105.000 nhân lực. Nội dung phân bổ theo trình độ và nhóm ngành tương tự giai đoạn đầu, nhưng số lượng nhân lực trực tiếp tham gia nghiên cứu, tiếp nhận chuyển giao công nghệ sẽ tăng lên 5.000 người.

Thu hút nhân tài và đãi ngộ lao động chất lượng cao

Để đạt mục tiêu, Bộ Xây dựng đề xuất nhiều nhóm nhiệm vụ, giải pháp:

Thứ nhất là hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển nhân lực, đặc biệt các cơ chế ưu đãi, đãi ngộ để thu hút và giữ chân cán bộ quản lý, kỹ sư, nghiên cứu viên, giảng viên, chuyên gia kỹ thuật.

Thứ hai, nghiên cứu mô hình hợp tác Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp, thúc đẩy hợp tác công - tư trong đào tạo, kết hợp ngân sách nhà nước với nguồn vốn xã hội hóa.

Thứ ba, tăng cường năng lực cho các cơ sở đào tạo, nghiên cứu, thông qua đầu tư đồng bộ cơ sở vật chất, trang thiết bị, hướng tới xây dựng trung tâm thực hành, thí nghiệm chuyên sâu đạt chuẩn quốc tế, phục vụ đào tạo và nghiên cứu – triển khai công nghệ đường sắt tốc độ cao, điện khí hóa, đô thị.

Thứ tư, đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho lực lượng vận hành, khai thác, bảo trì, quản lý nhà nước và quản lý dự án.

Thứ năm, phát triển nguồn nhân lực nghiên cứu, ứng dụng, làm chủ công nghệ đường sắt, chú trọng chuyển đổi số, robot, trí tuệ nhân tạo.

Ngoài ra, đề án cũng nhấn mạnh hợp tác quốc tế trong đào tạo nhân lực đường sắt và tăng cường truyền thông để lan tỏa, thu hút người học.

Kinh phí thực hiện Đề án được đề xuất từ nhiều nguồn. Trong đó, vốn đầu tư dự án sẽ bao gồm chi phí đào tạo nhân lực vận hành, khai thác, bảo trì, chuyển giao công nghệ từ nhà sản xuất. Ngân sách nhà nước sẽ chi cho đào tạo cán bộ quản lý, đầu tư cơ sở đào tạo, chính sách khuyến khích người học và phát triển đội ngũ giảng viên - chuyên gia.

Doanh nghiệp sẽ tự chi cho đào tạo nhân lực phục vụ nhu cầu sản xuất, khai thác, bảo trì và nghiên cứu phát triển. Người học và đơn vị sử dụng lao động chi trả cho đào tạo bậc đại học, giáo dục nghề nghiệp hoặc theo đặt hàng. Ngoài ra còn có các nguồn vốn hợp pháp khác từ tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.

Bộ Xây dựng kỳ vọng, với sự chuẩn bị đồng bộ về nhân lực, Việt Nam sẽ chủ động tiếp nhận và làm chủ công nghệ, vận hành hiệu quả các dự án đường sắt hiện đại, đồng thời từng bước xây dựng ngành công nghiệp đường sắt quốc gia có sức cạnh tranh khu vực và quốc tế.