Quốc gia châu Á 'nợ ngập đầu' gần 1.000 tỷ USD vẫn quyết tâm xây thêm đường sắt cao tốc

Chủ đề nợ công và đường sắt cao tốc được nêu tại buổi họp báo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc tháng trước, khi người phát ngôn Guo Jiakun được hỏi về việc Indonesia đang đàm phán tái cơ cấu khoản nợ liên quan đến dự án đường sắt cao tốc do Trung Quốc hỗ trợ.

Ông Guo nhấn mạnh: “Khi đánh giá một dự án đường sắt cao tốc, không thể chỉ nhìn vào các con số tài chính hay chỉ tiêu kinh tế. Cần phải xem xét lợi ích công cộng và hiệu quả tổng thể mà dự án mang lại”.

Đường sắt cao tốc Jakarta–Bandung của Indonesia bắt đầu hoạt động cách đây hai năm, với hỗ trợ tài chính và kỹ thuật từ Trung Quốc. Tuy nhiên, doanh thu từ vé thấp hơn kỳ vọng, khiến khoản nợ phình to nhanh chóng.

Dù ông Guo không nhắc đích danh Indonesia, lời bình luận của ông cho thấy Trung Quốc đang phải đối mặt với những vấn đề tương tự ngay trong nước, khi các dự án đường sắt cao tốc nặng nợ ngày càng nhiều.

Mạng lưới đường sắt lớn nhất thế giới và gánh nặng tài chính khổng lồ

Theo số liệu của Cục Đường sắt Quốc gia Trung Quốc, tính đến cuối tháng 6 năm nay, tổng nợ của hệ thống đường sắt Trung Quốc đã đạt 6,19 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương 868 tỷ USD), chỉ giảm 0,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Phần lớn khoản nợ này thuộc về Tập đoàn Đường sắt Quốc gia Trung Quốc (China State Railway Group) – đơn vị vận hành mạng lưới.

Nguồn nợ khổng lồ này xuất phát từ quy mô mở rộng chưa từng có tiền lệ: Đến cuối năm 2024, Trung Quốc có hơn 48.000 km đường sắt cao tốc đang hoạt động – gấp ba lần so với năm 2014.

So sánh để thấy rõ hơn: Toàn bộ hệ thống tàu siêu tốc Shinkansen của Nhật Bản chỉ dài khoảng 3.200km, trong khi đó Trung Quốc đã xây dựng lượng đường sắt cao tốc tương đương mạng lưới của Nhật mỗi năm và suốt hơn 10 năm liền.

Tuy nhiên, lượng hành khách không tăng kịp với tốc độ mở rộng. Nhiều nhà ga vắng khách, thậm chí gần như bỏ hoang.

Lợi ích ngoài kinh tế: Thúc đẩy du lịch, tự hào địa phương và GDP

Dù không sinh lời, các tuyến đường sắt cao tốc vẫn đem lại lợi ích gián tiếp cho nền kinh tế địa phương. Điển hình là núi Changbai – ngọn núi lửa nổi tiếng nằm giữa biên giới Trung Quốc-Triều Tiên, từng là điểm đến khó tiếp cận. Kể từ khi có nhà ga cao tốc, nơi đây đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn, thu hút du khách khắp cả nước.

Ngoài ra, việc đưa tàu cao tốc về địa phương được coi là biểu tượng của sự phát triển và niềm tự hào cộng đồng. Các dự án xây dựng hạ tầng lớn như vậy cũng góp phần tăng trưởng GDP – yếu tố quan trọng trong các mục tiêu kinh tế của Trung Quốc.

Tuy nhiên, gánh nặng nợ công khổng lồ đang làm dấy lên lo ngại về tính bền vững lâu dài của chiến lược đường sắt cao tốc, ngay cả khi các dự án được Chính phủ bảo lãnh. Việc chuyển gánh nợ cho các thế hệ tương lai có thể trở thành thách thức lớn đối với nền kinh tế Trung Quốc, đặc biệt trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng đang chậm lại và nhiều địa phương đối mặt áp lực tài chính.