Tôm, cá ngừ vướng rào cản Mỹ: VASEP chỉ cách giúp thủy sản Việt đạt mục tiêu 10 tỷ USD xuất khẩu

Thông tin tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 3/2025 với chủ đề “Động lực nào cho tăng trưởng GDP 8,3–8,5%", ngày 26/9, bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho hay, tính đến cuối tháng 8/2025, xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 7,3 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước. VASEP dự báo cả năm ngành sẽ cán mốc 10 tỷ USD, tăng 10%. Thành quả này có được nhờ nỗ lực bền bỉ của cộng đồng doanh nghiệp với 90% sản lượng phục vụ xuất khẩu, cùng sự đồng hành sát sao của Chính phủ trong điều hành chính sách vĩ mô, từ tỷ giá đến ngoại giao kinh tế.

Năm 2025 được VASEP đánh giá là năm của thị trường Hoa Kỳ khi kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ duy trì quy mô khoảng 1,5–1,6 tỷ USD. Tuy nhiên, từ giữa năm, Mỹ đã tụt xuống vị trí thị trường xuất khẩu lớn thứ hai, nhường chỗ cho Trung Quốc.

Nhiều rào cản kỹ thuật và chính sách đang khiến thủy sản Việt gặp khó tại Mỹ.

Đáng lo ngại, nhiều rào cản kỹ thuật và chính sách đang khiến thủy sản Việt gặp khó tại Mỹ:

Đạo luật Bảo vệ động vật có vú biển (MMPA): Mỹ tuyên bố Việt Nam có 12 nghề khai thác chưa tương đồng hoàn toàn, dẫn tới nguy cơ các mặt hàng quan trọng như cá ngừ, cá thu không được xuất khẩu vào Mỹ từ ngày 1/1/2026 nếu không có giải pháp kịp thời.

Thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp: Tôm Việt Nam đang chịu mức thuế chống bán phá giá trên 55%, tạo “cú sốc” lớn đối với một mặt hàng giá trị tỷ USD.

Thẻ đỏ IUU (khai thác bất hợp pháp): Câu hỏi đặt ra là liệu năm 2025 Việt Nam có thể tháo gỡ được thẻ đỏ của EU để mở rộng dư địa xuất khẩu hay không.

“Nếu không có giải pháp cụ thể cho rào cản MMPA và các mức thuế nặng nề, nguy cơ mất thị trường Mỹ là hiện hữu. Những tác động này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến triển vọng năm 2026", bà Lan cảnh báo.

Dù chịu áp lực lớn tại Mỹ, thủy sản Việt Nam lại chứng kiến sự bứt phá ở nhiều thị trường “ngách” từng bị bỏ quên là Nam Mỹ, Trung Đông và đặc biệt là khu vực châu Á. Đây được đánh giá là sức bật mới của năm 2025.

Đặc biệt, sản phẩm giá trị gia tăng (chế biến sâu, chế biến sẵn, tiện lợi) đang giúp Việt Nam gia tăng lợi nhuận và khẳng định vị thế cạnh tranh. Từ chỗ đứng thứ 3 thế giới về cung ứng thủy sản, Việt Nam đang tiến gần đến vai trò “xưởng chế biến hàng giá trị gia tăng cho toàn cầu”.

“Chúng tôi xác định hàng giá trị gia tăng sẽ là điểm tựa vững chắc của ngành trong những năm tới, giúp thủy sản Việt Nam không chỉ cạnh tranh về sản lượng mà còn nâng cao lợi nhuận và thương hiệu quốc gia”, bà Lan nhấn mạnh.

Theo VASEP, các yêu cầu mới từ châu Âu như chương trình CBAM, kiểm soát kháng sinh, truy xuất nguồn gốc thú y… cho thấy phát triển bền vững không còn là khẩu hiệu mà đã đi vào thực tiễn. Việt Nam cần chuẩn bị nghiêm túc và chủ động để đi trước một bước, nắm lợi thế trong chuỗi phân phối toàn cầu.

Bên cạnh xuất khẩu, bà Lan cũng nhìn nhận Việt Nam cần chú trọng hơn đến thị trường nội địa 100 triệu dân, vốn được quốc tế đánh giá giàu tiềm năng. Sau Covid-19, hành vi tiêu dùng của giới trẻ thay đổi rõ rệt, ưu tiên sản phẩm chế biến sẵn, tiện lợi và an toàn. Tuy nhiên, nhận thức của người tiêu dùng trong nước về tiêu chuẩn chất lượng vẫn còn hạn chế, khiến doanh nghiệp gặp không ít khó khăn khi phát triển.

Dẫu vậy, nhiều doanh nghiệp thủy sản tại TP.HCM đã tiên phong mở rộng kênh phân phối trong nước, đưa sản phẩm vào siêu thị, chuỗi bán lẻ hiện đại như Lotte, Aeon, Bách Hóa Xanh, bước đầu tạo được thị phần tích cực.

"Cùng với sự đồng hành chính sách của Chính phủ, việc chủ động thích ứng của doanh nghiệp sẽ là chìa khóa giúp thủy sản Việt giữ vững mục tiêu 10 tỷ USD xuất khẩu năm 2025 và vượt qua thách thức trong năm 2026", Phó Tổng thư ký VASEP nhận định.