Cung đèo dài gần 20km có độ dốc lớn nhất phía Nam: Bắt đầu xây dựng từ thời Pháp thuộc, là cung đèo nguy hiểm bậc nhất cả nước
Cung đèo này dài khoảng 18,5km, cao 200m ở chân đèo, 980m ở đỉnh đèo với độ dốc trung bình 9 độ cùng bốn khúc cua gấp.
Nằm trên Quốc lộ 27, đèo Ngoạn Mục (hay còn gọi là đèo Sông Pha) từ lâu được xem là một trong những cung đường hiểm trở nhưng hùng vĩ bậc nhất miền Nam. Con đèo nối liền Phan Rang - Ninh Thuận cũ (nay thuộc Khánh Hòa) với cao nguyên Lâm Đồng, đồng thời bắc qua thung lũng sông Pha - con sông dài 18km chảy qua địa phận Lâm Đồng và Khánh Hòa (sông Pha đổ ra sông Cái Phan Rang, sau đó đổ ra biển Đông ở Vịnh Gành Rái, Vũng Tàu cũ).
Cung đường đèo dài khoảng 18,5km, cao 200m ở chân đèo, 980m ở đỉnh đèo. Với độ dốc trung bình 9 độ cùng bốn khúc cua gấp, Ngoạn Mục được mệnh danh là con đèo dốc nhất ở các tỉnh phía Nam và nằm trong danh sách những đường đèo nguy hiểm bậc nhất cả nước. Địa hình hiểm trở, nhiều đoạn cua tay áo quanh co đã biến nơi đây thành thách thức của các tay lái và điểm hẹn khám phá ưa thích của giới trẻ mê chinh phục.
Từ đỉnh đèo, du khách có thể phóng tầm mắt qua những vách núi dựng đứng để thấy đồng bằng Phan Rang xanh mướt, dòng sông Cái uốn lượn và hai dãy núi cao vươn dài ra tận biển. Vào những ngày đẹp trời, biển Phan Rang hiện lên với bờ cát trắng và sóng xanh lăn tăn. Nhìn xuống phía dưới là con đường nhỏ như sợi chỉ, những chiếc ô tô chậm rãi bò qua khúc cua, gợi cảm giác vừa mạo hiểm vừa ngoạn mục.
Không chỉ hấp dẫn bởi cảnh quan, đèo Ngoạn Mục còn sở hữu hệ sinh thái rừng đa dạng. Dọc vách núi là những dòng suối, thác nước cắt ngang, bao quanh là rừng nguyên sinh với nhiều loài thực vật đặc trưng: từ thông lá dẹt, thông lá tròn trên vùng cao, đến rừng khộp tái sinh với dầu rái, dầu trà ben, rồi rừng thường xanh vùng thấp. Đặc biệt, khu Bảo tồn Thiên nhiên Đèo Ngoạn Mục - được thành lập theo Quyết định số 194/CT ngày 9/8/1986 - lưu giữ nhiều loài gỗ quý như hương, gõ, pơ mu và các loài động vật như gấu, khỉ, công, trĩ…
Lịch sử của con đèo gắn liền với hành trình khai phá Tây Nguyên. Năm 1893, bác sĩ kiêm nhà thám hiểm Alexandre Yersin phát hiện cao nguyên Lâm Viên, Đà Lạt ngày nay. Đến năm 1897, viên toàn quyền Pháp Doumer cho khảo sát tuyến đường nối Phan Rang lên Đà Lạt. Từ đó, một tuyến quốc lộ được bắt đầu xây dựng với lộ trình dài 122km, đi qua đèo Ngoạn Mục - khi ấy người Pháp gọi là đèo Bellevue. Thời kỳ mới hình thành, đèo Bellevue nổi tiếng nguy hiểm, không chỉ vì địa hình dốc mà còn bởi thú dữ rình rập.
Ngày nay, Ngoạn Mục không chỉ là tuyến giao thông quan trọng gắn kết duyên hải Nam Trung Bộ với cao nguyên Lâm Đồng, mà còn là điểm du lịch hấp dẫn. Từ trên đèo, du khách có thể chiêm ngưỡng toàn cảnh Nhà máy Thủy điện Đa Nhim - công trình thủy điện quy mô lớn và lâu đời bậc nhất ở Việt Nam, khởi công năm 1961 và hoàn thành cuối năm 1964, khai thác tiềm năng của hệ thống sông Đồng Nai.
Với khí hậu giao thoa giữa nắng gió nhiệt đới Phan Rang và tiết trời ôn đới Đà Lạt, cùng cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, đèo Ngoạn Mục xứng đáng là một trong những con đèo đẹp và ấn tượng nhất cả nước. Đây cũng là cung đường lý tưởng cho những chuyến du ngoạn bằng xe máy, xe đạp từ phố núi Đà Lạt xuôi về duyên hải miền Trung, để mỗi bước chân du khách thêm một lần được “ngoạn mục” đúng như tên gọi.
