Thuế thu nhập quá cao khiến nhiều lao động mất động lực làm việc?

Anh Nam Anh, một kỹ sư công nghệ có thu nhập thuộc nhóm cao tại Hà Nội, từng rất hào hứng khi được tăng lương thêm 5 triệu đồng/tháng. Nhưng cảm giác phấn khởi đó nhanh chóng bị thay thế bằng sự hụt hẫng khi anh bị trừ gần 2 triệu đồng tiền thuế thu nhập cá nhân. “Tăng lương mà thực nhận chẳng đáng bao nhiêu. Tôi mất hẳn động lực cố gắng”, anh chia sẻ.

Chị Bảo Ngọc, quản lý cấp cao trong lĩnh vực marketing, thì chọn cách chủ động hạn chế các dự án, giữ mức thu nhập dưới ngưỡng 80 triệu đồng/tháng để tránh phải chịu mức thuế suất cao nhất 35%. “Nếu làm thêm để kiếm 10 đồng mà mất tới 3,5 đồng tiền thuế thì thà giữ sức khỏe và thời gian sống cho bản thân còn hơn”, chị nói thẳng.

Câu chuyện của hai người không phải cá biệt. Ngày càng nhiều lao động chất lượng cao, nhóm nhân sự được kỳ vọng tạo giá trị và đóng góp lớn cho nền kinh tế, đang cảm thấy bị "phạt" vì làm việc giỏi và kiếm được nhiều tiền.

Theo biểu thuế thu nhập cá nhân hiện hành, thu nhập tính thuế trên 80 triệu đồng/tháng bị áp mức thuế suất 35%. Mức thuế này đã không thay đổi suốt từ năm 2009, thời điểm mà mức lương tối thiểu mới chỉ 650.000 đồng/tháng. Trong khi đó, chi phí sinh hoạt, giá nhà, giáo dục… đã tăng vọt, còn mức sống trung bình của người lao động cũng đã nâng đáng kể.

Nhiều chuyên gia cho rằng, việc giữ nguyên ngưỡng chịu thuế suốt 16 năm khiến chính sách thuế trở nên lỗi thời, không còn phù hợp với bối cảnh hiện nay. TS. Nguyễn Ngọc Tú, nguyên Vụ trưởng Vụ Tổ chức (Cục Thuế), nhận định: “Nguyên tắc thu nhập cao thì nộp thuế cao là đúng, nhưng mức thuế suất 35% hiện nay đang tạo cảm giác bất công với những người lao động có năng lực và khát vọng vươn lên”.

Trước đó, trong một bài chia sẻ, PGS.TS Phạm Thế Anh (Đại học Kinh tế Quốc dân) nhìn nhận mức thuế suất cao nhất tới 35% sẽ không khuyến khích những người giỏi, trình độ cao làm việc hay doanh nghiệp thuê tuyển những người như vậy vì chi phí quá đắt đỏ. Ông Thế Anh cho rằng, mức 30-35% chỉ nên áp dụng ở các quốc gia có chính sách phúc lợi xã hội phát triển, nơi các dịch vụ y tế, giáo dục và an sinh xã hội được cung cấp đầy đủ, chất lượng. Ông Thế Anh đề xuất áp dụng mức thuế cao nhất là 20%, thay vì 35% như hiện nay.

Thuế thu nhập quá cao khiến nhiều lao động mất động lực làm việc. (Ảnh minh họa)

Số liệu từ Bộ Tài chính cho thấy, giai đoạn 2020–2023, trung bình mỗi năm có hơn 62.000 cá nhân chịu mức thuế suất 35%, chiếm chưa đến 2% tổng số người nộp thuế từ tiền lương, tiền công. Tuy vậy, nhóm này lại đóng góp hơn một nửa tổng thu từ thuế TNCN. Nghĩa là gánh nặng dồn vào một nhóm nhỏ, còn động lực của họ thì đang dần cạn kiệt.

Áp lực thuế cũng khiến nhiều lao động chọn “né”, hợp thức hóa thu nhập qua các khoản chi ngoài lương, nhận thù lao dưới dạng khác, hay thậm chí chuyển sang làm việc tự do, nơi họ không bị kiểm soát thuế gắt gao như trong khu vực chính quy.

Về phía quản lý, Thứ trưởng Bộ Tài chính cũng thừa nhận Luật Thuế thu nhập cá nhân ban hành từ năm 2007, áp dụng từ năm 2009, đến nay đã hơn 15 năm. Vì vậy, việc sửa đổi là cần thiết để bắt kịp kịp biến động thực tế nên Bộ đang tính toán lộ trình điều chỉnh phù hợp, có thể kéo dài trong 5 năm tới.