Vì sao bà Nguyễn Thị Tâm đã nộp phạt hành vi xây nhà trên đất nông nghiệp nhưng vẫn bị phá dỡ?

Tại nhiều địa phương, không ít trường hợp người dân sau khi xây nhà trên đất nông nghiệp, bị xử phạt hành chính và đã nộp phạt đầy đủ nhưng vẫn bị cơ quan chức năng tổ chức cưỡng chế phá dỡ. Đó là trường hợp của bà Nguyễn Thị Tâm (Ninh Bình). Vậy, việc cưỡng chế này được thực hiện trong những trường hợp nào?

Theo quy định của Luật Đất đai 2024, người sử dụng đất phải dùng đúng mục đích được Nhà nước giao. Việc tự ý xây nhà trên đất nông nghiệp là hành vi sử dụng đất sai mục đích, không được phép hợp thức hóa chỉ bằng việc nộp phạt.

Khoản xử phạt hành chính chỉ là biện pháp xử lý vi phạm, còn buộc khôi phục tình trạng ban đầu là biện pháp khắc phục hậu quả. Do đó, sau khi nộp phạt, nếu người vi phạm không tự tháo dỡ công trình, cơ quan có thẩm quyền vẫn được phép tiến hành cưỡng chế phá dỡ.

Căn cứ Điều 136 Luật Nhà ở 2023, nhà ở phải bị phá dỡ nếu thuộc các trường hợp:

• Xây dựng trong khu vực cấm xây dựng;
• Xây dựng trên đất không phải là đất ở theo quy hoạch đã được phê duyệt;
• Thuộc diện giải tỏa để thu hồi đất;
• Hoặc xây dựng trái quy định pháp luật về xây dựng.

Như vậy, dù người dân đã nộp phạt, nếu công trình được xây dựng trên đất nông nghiệp, đất rừng, hoặc khu vực không được quy hoạch là đất ở thì vẫn bị cưỡng chế phá dỡ để khôi phục hiện trạng ban đầu.

Pháp luật hiện hành không có quy định nào cho phép “nộp phạt để tồn tại công trình”. Để được phép xây dựng hợp pháp, người dân cần thực hiện thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất sang đất ở, sau đó xin giấy phép xây dựng theo đúng quy định.

Việc tuân thủ đúng quy trình pháp lý không chỉ giúp người dân tránh rủi ro bị cưỡng chế, mà còn đảm bảo quyền lợi lâu dài trong quản lý, sử dụng và chuyển nhượng đất đai sau này.

Để không phải dính vào trường hợp vi phạm Luật Đất đai, trước khi xây nhà người dân cần lưu ý những vấn đề sau:

• Kiểm tra quy hoạch trước khi xây dựng: Người dân cần liên hệ phòng Tài nguyên và Môi trường hoặc tra cứu trên cổng thông tin quy hoạch của địa phương để xác định loại đất, khu vực có được phép chuyển đổi hay không.
• Nộp hồ sơ xin chuyển mục đích sử dụng đất: Hồ sơ gồm đơn xin chuyển mục đích, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, bản vẽ hiện trạng và các giấy tờ liên quan. Chỉ khi được chấp thuận bằng văn bản mới được phép xây dựng.
• Thực hiện nghĩa vụ tài chính: Sau khi được chấp thuận chuyển mục đích, người dân phải nộp tiền sử dụng đất, lệ phí trước bạ và các khoản thuế liên quan để bảo đảm quyền lợi hợp pháp khi sử dụng lâu dài.